________________
૯૧૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે સાવઘના પરિવારનો પ્રયત્ન ઢીલો પણ પડી જાય. તેથી બીજા સ્વરૂપશુદ્ધ અનુષ્ઠાનથી થતો દોષવિગમ નિરનુવૃત્તિ નહીં, પણ સાનુવૃત્તિ હોય છે.
તેથી આ બીજું અનુષ્ઠાન દુષ્ટ રાજાવાળા નગરના કિલ્લા જેવું છે. આશય એ છે કે કિલ્લો હોવાથી બાહ્યદૃષ્ટિએ નગર ઉપદ્રવરહિત છે. પણ અંદર રાજા જ દુષ્ટ છે. એટલે વાત વાતમાં નવા નવા કર વગેરે નાખીને પ્રજાને લૂંટ્યા જ કરે છે. અને તેથી એ નગર સમૃદ્ધિ પામી શકતું નથી. એમ બીજા અનુષ્ઠાનમાં નિરવઘતારૂપ બાહ્ય શુદ્ધિ જળવાય છે પણ અંદર રહેલ અજ્ઞાનરૂપ અશુદ્ધિની ચિંતા નથી. અને તેથી દોષની યોગ્યતા અકબંધ જ રહેવાના કારણે ચૂર્ણમાંથી દેડકાની જેમ દોષ ફરીથી ઉત્પન્ન થાય છે. એટલે જ ઊંચી ગુણસમૃદ્ધિની શક્યતા રહેતી નથી.
અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું કે આમાં નિમિત્ત મળે તો કાળાન્તરે દોષનો પ્રાદુર્ભાવ અવશ્ય થાય છે, પણ કોઈકને નિમિત્ત ન મળે તો દોષ પેદા ન પણ થાય.. ને ક્રમશઃ જીવ ત્રીજા અનુબંધશુદ્ધ અનુષ્ઠાનમાં પહોંચી પણ જાય.
તત્ત્વસંવેદનવાળા જીવને ગુરુલાઘવાદિચિન્તા સંભવિત હોવાથી નિરનુવૃત્તિ દોષનિગમ થાય છે. આમાં અનુષ્ઠાન સાનુબંધ હોવાથી ઉત્તરોત્તર ચઢિયાતું અનુષ્ઠાન મળ્યા જ કરે છે. એટલે પ્રથમવારના સાનુબંધ અનુષ્ઠાનથી જે દોષવિગમ થયો, એના કરતાં બીજી વારના કંઈક ચઢિયાતા સાનુબંધ અનુષ્ઠાનથી વધારે માત્રામાં દોષનિગમ થાય છે. આમ ઉત્તરોત્તર ચાલ્યા કરે છે તે ઠેઠ સર્વથા દોષનાશ મોક્ષ સુધી ચાલે છે. એટલે સાનુબંધ અનુષ્ઠાનથી થતા દોષવિગમની પણ ઉત્તરોત્તર પરંપરા ચાલતી હોવાથી એ દોષનિગમ “સાનુબંધ' પણ કહેવાય છે. આમ સાનુબંધ દોષહાનિ કરનારું હોવાથી “આ અનુબંધશુદ્ધ અનુષ્ઠાન ઘરના દઢ પાયા જેવું છે'એમ કેટલાક અન્ય દર્શનકારો
