________________
૯૧૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે વિષયશુદ્ધ અનુષ્ઠાનઃ અહીં વિષય એટલે ઉદ્દેશ.... અનુષ્ઠાન કરવા પાછળનો ઉદ્દેશ જો ભૌતિક હોય તો અનુષ્ઠાન વિષયશુદ્ધ નથી બનતું. પણ જો મોક્ષ હોય તો એ વિષયશુદ્ધ બને છે. અર્થાત્ મોક્ષમાટે કરાતું કોઈ પણ અનુષ્ઠાન વિષયશુદ્ધ અનુષ્ઠાન છે. પછી ભલે ને એ ભૃગુપાતવગેરેની જેમ સાવ અનુચિત હોય. “આનાથી મારો મોક્ષ થાઓ' આવી ઇચ્છાથી ભૂગપાત કરવો=પર્વત પરથી પડતું મૂકવું, શસ્ત્રપાટન= કરવત વગેરે શસ્ત્ર દ્વારા પોતાનો ઘાત કરવો, ગૃધ્રપૃચ્છાર્પણ= યુદ્ધ વગેરે કારણે જ્યાં ઘણા મડદાં પડેલા હોય ને ગીધડાં એની ઉજાણી કરી રહ્યા હોય તો ત્યાં પોતે પણ મડદાં વચમાં ગોઠવાઈ જવું જેથી પોતાની પીઠમાંથી ગીધ માંસવગેરે ખાવા માંડે. આવું બધું કરવું એ વિષય શુદ્ધ અનુષ્ઠાન છે.
પ્રશ્ન : આત્મકલ્યાણ માટે માનવ ભવ એ સૌપ્રથમ અતિઆવશ્યક કારણ છે. એનો જ વગર સાધનાએ-વગર કારણે ભૃગુપાતાદિદ્વારા નાશ કરી નાખવો એ અત્યંત અનુચિત છે અને પાપમય સાવદ્ય ક્રિયારૂપ છે. પછી એને શુદ્ધ શી રીતે કહેવાય ?
ઉત્તર : આ ભૃગુપાતાદિ અનુષ્ઠાન સ્વરૂપે સાવધ પાપપ્રચુર છે એ વાત બરાબર છે. તેમ છતાં એની પાછળ મોક્ષાત્મક અત્યંત ઉપાદેયતત્ત્વને પામવાના આશયનો લેશ=અંશ રહેલો છે. તેથી એ વિષયશુદ્ધ છે.
શંકાઃ અતિ પ્રબળ ઇચ્છા વિના તો પોતાના પ્રાણની આહૂતિ કોણ આપે ? એટલે આ જીવોને પણ મોક્ષ પામવાની ઇચ્છા પ્રબળ જ હોવી કહેવી જોઈએ, પછી “લેશ” શા માટે ?
સમાધાનઃ સ્થૂળદષ્ટિએ એ અતિ પ્રબળ લાગતી હોવા છતાં વાસ્તવમાં એવી સંભવતી નથી, કારણકે જો એ પ્રબળ હોય તો કર્મોના ક્ષયોપશમ થઈને યોગ્ય વિવેકપણ પ્રગટે જ; આવો અવિવેક
