________________
૯૦૮
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે શંકાઃ અવિરતસમ્યક્તીજીવને પણ અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ કક્ષાના રાગ-દ્વેષ સતાવતા તો હોય જ છે. પછી એ શાસ્ત્રસજ્ઞી કેમ હોય?
સમાધાનઃ જેને મોક્ષપ્રાપ્તિ દૂર નથી એવા આસન્નભવ્ય જીવને પરલોક સંબંધી તથા મોક્ષસંબંધી અનુષ્ઠાનોમાં શાસ્ત્રો પ્રમાણ હોય છે. કારણકે પુણ્ય-પાપરૂપ કે આત્માના હિત-અહિતરૂપ ધર્મ-અધર્મ અતીન્દ્રિય છે. એટલે એના ઉપાયને જણાવવામાં આHવચનરૂપ આગમ સિવાય બીજું કોઈ પ્રમાણ સમર્થ નથી. આ વાતની સમ્યક્વીને નિઃશંક પ્રતીતિ-શ્રદ્ધા હોય છે. અને એટલે જ પારલૌકિક કોઈપણ અનુષ્ઠાનમાં કે એના કોઈપણ અંશમાં આગમને અનુસરવું અનિવાર્ય હોય છે એવું પણ એ સુપેરે જાણતા હોય છે.
શંકા- એમાં આગમને અનુસરવામાં ન આવે તો શું વાંધો?
સમાધાનઃ તો વિચિકિત્સાનું નુકશાન થાય છે. આશય એ છે કે અલબત્ત આપ્તપ્રણીત આગમમાં કહેલ કોઈપણ બાબત યુક્તિસંગત જ હોય છે. તેમ છતાં શ્રોતાભેદે એ સુખાગિમ, દુરધિગમ અને અનધિગમ હોય છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે ચિત્રની સુંદરતાજીવંતતા જ્યારે જેને એની કલાસૂઝ હોય એને જાણવી સરળ હોય છે. એટલે કે એના માટે એ સુખાધિગમ છે. જેને આંખ છે જ નહીંજે અંધ છે, એના માટે એ વિષય જ નથી, એટલે કે અનધિગમ છે. આંખે દેખતો હોવા છતાં જે ચિત્રકલામાં અનિપુણ છે એના માટે આ સુંદરતા વગેરેનો યથાર્થ નિર્ણય કરવો ઘણો મુશ્કેલ છે-દુરધિગમ છે. એમ જ્ઞાનાવરણ અને દર્શનમોહકર્મનો તેજ ક્ષયોપશમ ધરાવનાર શ્રોતાને ગમે તેવી સૂક્ષ્મબુદ્ધિગમ્ય વાતો પણ સહજતાથી ગ્રાહ્ય બની જતી હોવાથી વિચિકિત્સા શંકા સંભવતી નથી. એમના માટે આગમોક્ત વાતો સુખાધિગમ હોય છે. જે જીવોને આ ક્ષયોપશમ ઘણો મંદ હોય છે તેમને તો કશું સમજાતું જ ન હોવાથી અનધિગમ છે. પણ જે જીવોનો ક્ષયોપશમ મધ્યમ હોય છે તેઓને એ દરધિગમ
