________________
૮૯૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે પ્રારંભે એ પ્રકૃતિની વિરોધી પ્રવૃત્તિ છે. ભવસંબંધી અને ભવવિયોગ સંબંધી પરિશુદ્ધ ઊહાપોહ આ અપ્રવૃત્તિ અને વિરોધી પ્રવૃત્તિ દ્વારા સદ્ અનુષ્ઠાનનું અવંધ્યકારણ છે. એટલે એ ઊહાપોહ જ સક્રિયાને ખેંચી લાવે છે.
યોગબિન્દુની ૨૦૭-૨૦૮મી ગાથામાં કહ્યું છે કે- પ્રકૃતિનો અધિકાર ખસવો એટલે પ્રકૃતિની પ્રવૃત્તિ અટકવી. એ અટકે એટલે પ્રકૃતિના અપ્રવૃત્તિ અને વિરોધી પ્રવૃત્તિરૂપ ધર્મો પ્રવર્તે છે. જ્યાં સુધી એ ધર્મો પ્રવર્તતા નથી ત્યાં સુધી નિર્મળ મન સ્વરૂપ ઊહાપોહ સંભવતો નથી. વળી આ ઊહાપોહ ઝળહળતા રત્નસમાન છે. એની હાજરીમાં વીર્ય પ્રબળ બને છે. આ વીર્ય એટલે સર્વિીર્ય... કારણ કે અસદ્વર્ય તો પ્રકૃતિનો અધિકાર હતો ત્યારે પણ પ્રબળ હતું જ. સદ્વર્ય પ્રબળ બનવાથી ક્ષુદ્રતાદિ દોષો માથું ઊંચકી શકતા ન હોવાના કારણે શુભભાવની સ્થિરતા થાય છે. શુભભાવ સ્થિર થવાથી અનુષ્ઠાન પણ હંમેશા પ્રવર્તે છે. આમ, ઊહાપોહ સદ્અનુષ્ઠાનનું અવંધ્યકારણ બને છે.
શંકા- યોગવિંશિકા, યોગબિન્દુ, જ્ઞાનસાર વગેરે ગ્રન્થોમાં અધ્યાત્મ વગેરે યોગોનો પ્રારંભ દેશવિરતિગુણઠાણાથી કહ્યો છે. એટલે સ્પષ્ટ છે કે ચોથે અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિગુણઠાણે ભાવયોગ ન હોય, દ્રવ્યયોગ જ હોય. જ્યારે તમે તો એને પણ ભાવયોગ કહો છો, તો વિરોધ નહીં થાય ?
સમાધાન મોહનીયકર્મની ૨૮ ઉત્તર પ્રવૃતિઓમાંથી સમ્યક્ત મોહનીય, મિશ્રમોહનીય અને મિથ્યાત્વમોહનીય... આ ત્રણ દર્શનમોહનીય છે. બાકીની ૨૫ પ્રકૃતિઓ ચારિત્રમોહનીય છે. એટલે કે ચારિત્રનો ઘાત કરનારી છે. એટલે અનંતાનુબંધીની ચાર પ્રકૃતિઓ પણ ચારિત્રમોહનીય હોવાથી ચારિત્રની વિરોધી છે. ચોથે
