________________
બત્રીશી-૧૪, લેખાંક-૮૨
૮૯૩ અપુનર્બન્ધકજીવને મોક્ષમાં અતિદઢચિત્તતા નિર્માણ થયેલી નથી. એને તો ભવસ્વરૂપના, ભવવિચ્છેદના ઊકાળે કે ધર્મપ્રવૃત્તિકાળે મોક્ષ આકાંક્ષા સંભવવા છતાં એ સતત સંભવતી હોતી નથી. અર્થ કામની પ્રવૃત્તિ કાળે એ સંભવતી નથી. તેથી એની ધર્મક્રિયા પણ દ્રવ્યથી જ યોગરૂપ બને છે.
એટલે ફલિતાર્થ આ મળે છે કે નિર્મળ સમ્યક્વીને મોક્ષાકાંક્ષાવાળું ચિત્ત સાર્વદિક હોવાથી એની અર્થ-કામની પ્રવૃત્તિ પણ ભાવથી યોગરૂપ બને છે, જ્યારે અપુનર્બન્ધકને મોક્ષાકાંક્ષાવાળું ચિત્ત કદાચિત્ હોવાથી એની ધર્મપ્રવૃત્તિ પણ ભાવથી યોગરૂપ બનતી નથી, માત્ર દ્રવ્યથી યોગરૂપ બને છે.
શંકા : સમ્યક્તીની અર્થ-કામપ્રવૃત્તિપણ યોગરૂપ બને એ કઈ રીતે ?
સમાધાનઃ જેમ અન્યમાં આસક્તસ્ત્રીનો સ્વપતિસંબંધી વ્યાપાર પણ અશ્રેયજનક હોય છે એમ નિર્મળસમ્યક્વીનો કુટુંબાદિ વ્યાપાર પણ પાપબંધજનક હોતો નથી. આશય એ છે કે અન્યમાં આસક્તસ્ત્રીની હજુ પણ પરપુરુષ સાથે ક્રિીડા કરવાને ઇચ્છતી સ્ત્રીની અન્યપુરુષસંબંધી ક્રિયા તો પાપ કરાવે છે, પણ સ્વપતિસંબંધી શુશ્રુષાદિ ક્રિયા પણ પાપબંધ કરાવે છે. અહીં પાપબંધ એટલે, સ્વપતિમાં આસક્તસ્ત્રીની સ્વપતિ સંબંધી ભોગક્રિયા જે પાપબંધ કરાવે એના કરતાં અધિક-વિશેષપ્રકારનો પાપબંધ સમજવો. એટલે
સ્વપતિમાં આસક્તસ્ત્રીની સ્વપતિસાથેની ભોગક્રિયા પાપજનક હોતી નથી' એવો અનિષ્ટ અર્થ આવી નહીં પડે.
આ જ રીતે ભિન્નગ્રન્થિકજીવનો કુટુંબાદિ વ્યાપાર પણ બંધ કરનારો બનતો નથી. કારણકે પુણ્યયોગકાળે પણ પુણ્યજનક ક્રિયાકાળે પણ જો પરિણામ પાપના હોય તો જેમ પાપનો જ બંધ થાય છે એમ
