________________
८८४
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે અશાન્તજીવ તો ક્રોધાદિથી વ્યાકુલ થઈ જાય. એટલે વાસ્તવિક ચિંતન શી રીતે કરે ? એમ મહાન આશયવાળો હોય તે ઉદાત્ત છે. તુચ્છ આશયવાળા જીવો તો પુદ્ગલના જ સારા-નરસાપણાંની વિચારણામાં અટવાયેલા હોય છે. એટલે જે શાન્ત-ઉદાત્ત નથી એને સંસાર સંબંધી આ ગંભીર વિચારણાને કોઈ અવકાશ હોતો નથી.
શાન્ત-ઉદાત્ત જીવ સંસારના કારણનો, સંસારના સ્વરૂપનો અને સંસારના ફળનો ઊહાપોહ=વિચારણા-ચિંતન કરે છે. એ કઈ રીતે એ કરે છે તે હવે આગામી લેખમાં જોઈશું.
| શાન્ત-ઉદાત્તજીવના અનુષ્ઠાન લેખાંકન જ વાસ્તવિક હોય છે, કારણકે એ
સંસારના બીજ, સ્વરૂપ અને ફળનો ઊહાપોહ કરે છે એ વાત ગયા લેખમાં
'જોયેલી. આ ઊહાપોહ કેવો હોય તે હવે જોઈએ.
સંસારના બીજનો ઊહાપોહઃ આમાં સંસારના કારણનું ચિંતન આવે છે. તે આ રીતે- સંપૂર્ણ શુદ્ધ સોનુ તો માત્ર ૨૪ કેરેટનું જ હોય છે. સોનામાં ૨૨ કેરેટ, ૨૦ કેરેટ, ૧૪ કેરેટ.... વગેરે ભેદ અશુદ્ધિ ભળવાના કારણે જ પડે છે.
આકાશમાં એકપણ વાદળ ન હોય તો ગઈકાલના સૂર્યપ્રકાશમાં અને આજના સૂર્યપ્રકાશમાં કોઈ તફાવત હોતો નથી. એમ આજના જ સૂર્યપ્રકાશમાં પણ સુરતમાં અને નવસારીમાં કોઈ તફાવત હોતો નથી. હા, જો વાદળના આવરણ હોય તો એ આવરણ જેવા ગાઢ કે મંદ હોય એમ સૂર્યપ્રકાશ પણ મંદ કે અધિક હોય છે.
