________________
૧૦૩૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે કરાવી રહ્યું છે. પણ જીવ નક્કી કરે છે કે મારે મૌન રાખવું, આક્રોશ ભરેલો એક પણ શબ્દ બોલવો નહીં.. વગેરે.. તો એ ક્રોધ મોહનીયના ઉદયને નિષ્ફળ કરી નાખે છે. આવું અન્ય કર્મોમાં પણ જાણવું. તેમ છતાં તીવ્ર સંક્લેશ અવસ્થામાં બાંધેલું કર્મ ગાઢ નિકાચિત હોય છે. જીવ એ કર્મનો વિરોધી પુરુષાર્થ ગમે એટલો કરે તો પણ એ કર્મ બાધ પામતું નથી, પણ ઉપરથી પુરુષાર્થનો બાધ કરીને એ સ્વફળ દેખાડે જ છે. જેમકે નંદિષણમુનિએ તીવ્રતપ વગેરે જબ્બર પુરુષાર્થ કરવા છતાં એમનું ચારિત્રમોહનીય કર્મ બાધ ન પામ્યું.. ને છેવટે એમનું પતન થયું તે થયું જ.
શંકા- ચરમાવર્તમાં પ્રાયઃ પુરુષકારથી દૈવનો બાધ થાય છે એ જાયું. તો અચરમાવર્તમાં દેવ પુરુષકારને બાધ કરે છે એમ સમજવાનું?
સમાધાન : હા, એવું સમજવું યોગ્ય લાગે છે. જ્ઞાનસારમાં પ્રથકાર શ્રી યશોવિજયજી મહારાજે કહ્યું છે કે અાવવરમાવર્તે ઘર્ષ हरति पश्यतः । चरमावर्तिसाधोस्तु छलमन्विष्य दूष्यति ॥
અર્થ આ કર્મવિપાક અચરમાવર્તકાળમાં જીવના દેખતાં જ ધર્મને (ધર્મપુરુષાર્થને) હરી લે છે. ચરમાવર્તવર્તીસાધુનું તો છિદ્ર મળે તો એને દૂષિત કરે છે. આના પરથી જણાય છે કે અચરમાવર્તમાં કર્મનું જોર ઘણું હોય છે ને એ દુર્બળ પુરુષાર્થને હણે છે. એટલે જ અચરમાવર્તિમાં કરેલો ધર્મપુરુષાર્થ આત્માને કશો લાભ કરાવી શકતો નથી.
• જીવ ચરમાવર્તમાં પ્રવેશે ત્યારથી પ્રકૃતિનો અધિકાર ખસી જાય છે, જીવ અપુનર્બન્ધક બને છે ને તેથી ધર્મ પુરુષાર્થ સફળ બનવો શરુ થાય છે. આ પુરુષાર્થ બળવાન હોવાથી દૈવનો બાધ કરે છે. છતાં એ એવો બળવાન હોતો નથી કે જેથી એનાથી ગ્રન્થિભેદ પણ થઈ જાય. પણ, દેશોનઅર્ધપુદ્ગલપરાવર્તથી ઓછો સંસારપાળ
