________________
૯૯૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે કરીને પછી વિરોધ-અવિરોધ વિચારવાના રહે છે. તેથી ઉત્સર્ગના સ્થાને જે વિરુદ્ધ હોય એ અપવાદ સ્થળે અવિરુદ્ધ પણ બની જાય. એમ અપવાદસ્થળે જે વિરુદ્ધ હોય તે ઉત્સર્ગ સ્થળે અવિરુદ્ધ પણ હોય શકે. આ જ રીતે નિશ્ચય-વ્યવહારનયની દૃષ્ટિએ પણ જાણવું.
એટલે શાસ્ત્રવચનો પર વિચાર કરતી વેળા ઉત્સર્ગ-અપવાદ, નિશ્ચય-વ્યવહાર.. આ બધાનો ખ્યાલ રાખવાનો હોય છે. ટૂંકમાં શાસ્ત્રને અવિરોધી તર્ક દ્વારા સ્યાદ્વાદ સંગત થાય એ રીતે શાસ્ત્રવચનો ૫૨ ઊંડો વિચાર કરીને ક્યારે કેવું આચરણ કરવું- કેવું ન કરવું ? એનો નિશ્ચય કરવો જોઈએ. આ રીતના નિશ્ચયપૂર્વક એને અનુસરતું આચરણ કરવું એ જ ઈશ્વરનો અનુગ્રહ છે. એમ અમે (જૈનો) કહીએ છીએ.
શંકા : આ આચરણ તો આપણો પુરુષાર્થ છે, ભગવાને શું આપ્યું ?
સમાધાન ઃ પ્રભુએ જે આપવા જેવું છે એ જ્ઞાન-દર્શનચારિત્રરૂપી મોક્ષમાર્ગ તો યોગ્ય જીવોને આપી જ દીધો છે, એટલે પ્રભુએ હવે કશું આપવાનું રહેતું નથી.
શંકા ઃ પ્રભુજી ! માગું તમારી પાસ, મારી પૂરી કરજો આશ... માંગી માંગીને માંગુ છું દાદા ! એટલું... મને આવતો જનમ એવો આપજે.. આવી પ્રાર્થના કરીએ તો પ્રભુ આપણને આ બધું આવતા જનમમાં આપે એ પ્રભુનો અનુગ્રહ !
સમાધાન : શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે મળેલી બોધિને – ધર્મસાધનાની સામગ્રીને હે જીવ ! તું સફળ નથી કરતો અને પરલોકમાં ફરીથી એ મળે એથી પ્રાર્થના કરે છે, તો તું એ ફરીથી પરલોકમાં કયા મૂલ્યથી મેળવી શકીશ ! અર્થાત્ તને નહીં મળે. આશય એ છે કે જેણે શક્ય તપ-ત્યાગ-સાધના કશું કરવું નથી, ને પ્રભુ ! તું અનુગ્રહ
