________________
બત્રીશી-૧૬, લેખાંક-૯૧
૯૮૯
સમાધાન : આ વાત તો અમારે પણ શક્ય જ છે, ને એ અન્ય ગ્રન્થોમાં કરી જ દેખાડી છે.
શંકા : પણ અનુમાનનો વિષય તો સામાન્ય જ છે, વિશેષ છે જ નહીં.. પછી એનો પ્રયાસ શું ?
સમાધાન ઃ અગ્નિ, અગ્નિ તરીકે સામાન્ય છે, એના તાર્ણત્વપાર્ણત્વ વગેરે વિશેષો અનુમાનથી જાણી શકાતા નથી, એ બરાબર. છતાં અનગ્નિથી વિશેષરૂપે (=ભિન્નરૂપે) તો એ જણાય જ છે ને. એમ અનુમાનથી, દેવનો અદેવથી વિશેષરૂપે નિશ્ચય થઈ જ શકે છે ને! ને એ માટે જ અભિપ્રેત અનુમાન છે. ‘બાકીના બધા દેવ છે, શ્રીઅરિહંત જ દેવ છે...’ આ નિશ્ચય થવાથી જ વિશિષ્ટ ભક્તિ ઉલ્લસે છે.
શંકા : પણ અમે ૨૦મી ગાથામાં જણાવ્યું છે એમ વિશેષ જાણો કે ન જાણો, ફળમાં કોઈ ભેદ પડતો નથી.
સમાધાન : હા, તમે ફળાભેદાદ્ હેતુ આપ્યો છે ખરો. પણ એ અસિદ્ધ છે, કારણકે જ્યાં સુધી શ્રી અરિહંતમાં યથાર્થવાદિત્વ વગેરે વિશેષ ગુણોની પ્રતીતિ નથી કરી ત્યાં સુધી અનભિનિવેશપણે થતી એમની કે બુદ્ધાદિની ભક્તિ ‘સામાન્ય' કક્ષાની જ રહેવાથી સમાન રીતે સામાન્ય ફળ આપનારી ભલે હોય. પણ એ વિશેષગુણોની પ્રતીતિ થવાથી ઉલ્લસતી ભક્તિ અત્યંત વિશિષ્ટ હોવાથી અત્યંત વિશિષ્ટ ફળ આપનારી બને જ છે. જ્યાં સુધી શ્રી અરિહંત પરમાત્મામાં રહેલી વીતરાગતા, સર્વજ્ઞતા, યથાર્થવાદિતા. વગેરે વિશેષતાઓનો નિર્ણય છે નહીં, ત્યાં સુધી ‘આ જ સાચા ભગવાન્... બાકીના બધા ખોટા..' આવો કદાગ્રહ જાગે નહીં.. ને જાગ્યો હોય તો દૂર થઈ જાય એ માટે કાલાતીતનો મત યુક્તિસંગત છે, અમને પણ એ માન્ય છે એમ શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજે યોગબિન્દુગ્રન્થમાં જણાવ્યું છે. તેઓશ્રીએ જણાવ્યું છે કે શાસ્ત્રાનુસારી તર્કથી અર્થનો=વસ્તુસ્વરૂપનો
