________________
૯૭૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે તેથી કોઈ અસંગતિ નથી. - -
પાતંજલ વિદ્વાનોએ એ પણ માન્યું છે કે જેમ વર્તમાન કોઈ સાધકના ગુરુ છે. એ ગુરુના પણ ગુરુ હતા. એમના પણ ગુરુ હતા.. આમ ઠેઠ સુધી પરંપરા ચાલે છે. યાવત્ કપિલાદિ ઋષિઓના પણ ગુરુ હતા... અથવા એમના ગુરુ ઈશ્વર છે. પણ ઈશ્વરનો કોઈ ગુરુ નથી, કારણકે અનાદિકાલીન શુદ્ધ ઈશ્વરને સાધના અને કાળમર્યાદા હોતી નથી. માટે ઈશ્વર પરમગુરુ છે. આવા ઈશ્વરની ઇચ્છાથી જ જગતમાં કર્માનુસારે તે તે ઘટનાઓ બને છે.
જેનઃ જો કર્માનુસારે જ તે તે ઘટના બને છે. તો પછી વચ્ચે ઈશ્વરેચ્છાને લાવવાની શી જરૂર છે ?
પાતંજલ ઃ જેમ દંડ-ચક્ર વગેરે સામગ્રીથી ઘડો બને છે. પણ એટલામાત્રથી કુંભાર કાંઈ નિરુપયોગી નથી બની જતો.. એ જ રીતે અહીં માનવું જોઈએ.
જૈન : કુંભાર જો ન હોય તો દંડ-ચક્ર વગેરે હોવા છતાં ઘડો બનતો નથી, એ પ્રત્યક્ષસિદ્ધ છે, માટે એને માન્યા વિના છૂટકો નથી. આવું ઈશ્વરેચ્છા માટે કાંઈ જોવા મળતું નથી.
પાતંજલઃ એમ તો કર્મ પણ જોવા મળતા નથી. તો એને પણ શું નહીં માનો ?
જેને ઃ દશ્ય કારણો બધા હાજર હોવા છતાં કાર્ય થતું નથી.. આવી બધી વિચિત્રતાઓની સંગતિ માટે કોઈક અદશ્યકારણ માનવું જરૂરી બને છે. એ કર્મ છે. કર્મ જ આ બધી સંગતિ કરી આપે છે, પછી ઈશ્વરેચ્છા તો વ્યર્થ જ રહી ને !
વળી પાતંજલ વિદ્વાનોએ આવું માન્યું છે કે જીવો તો બધા સમાન છે. એમનામાં યોગ્યતા-અયોગ્યતાનો પ્રશ્ન હોતો નથી. ઈશ્વર જે જીવ માટે ઇચ્છા કરે કે આ જીવને યોગની સિદ્ધિ થાઓ, એને યોગની સિદ્ધિ
