________________
૯૭૩
બત્રીશી-૧૬, લેખાંક-૮૯ પરમાણમાં જોવા મળે છે.
જૈન : અમે એવા સૂક્ષ્મનિગોદના જીવમાં અજ્ઞાનની પરાકાષ્ઠા માનીએ જ છીએ.
પાતંજલ ઃ તો અમે પણ એમાં માની લઈશું.
જૈનઃ તમે નહીં માની શકો, કારણકે આ નિગોદજીવનું અજ્ઞાન તો વધ-ઘટ પામે છે. તમારે તો વધઘટ વિનાનું માનવાનું છે.
પાતંજલ : અમે પણ એને વધઘટ પામતું માની લઈશું.
જૈન ઃ તો પછી જ્ઞાન માટે પણ તમારે એવું જ માનવું પડશે. એટલે કે ઈશ્વરાત્મા પહેલાં તો વધઘટ પામતા જ્ઞાનવાળા હતા... અને પછી એમનું જ્ઞાન વધતાં વધતાં પરાકાષ્ઠાવાળું બન્યું. એટલે કે તેઓ અનાદિથી સર્વજ્ઞ નથી. પણ પાછળથી સર્વજ્ઞ બન્યા. અને જ્ઞાનની તરતમતાવાળો એક જીવ પણ જો સાધનાથી સર્વજ્ઞ બને છે, તો બીજા જીવો પણ શા માટે ન બને? એટલે અનંત ભૂતકાળમાં અનંત જીવો સર્વજ્ઞ બન્યા છે એમ માનવું પડશે, જે તમે માનતા નથી.
પાતંજલ : જ્ઞાનની પરાકાષ્ઠા (=સર્વજ્ઞતા) આવ્યા પછી એ જેમ પાછી ચાલી જતી નથી એમ અજ્ઞાનની પરાકાષ્ઠા માટે પણ તમારે માનવું પડશે. અને તો પછી એ સૂક્ષ્મનિગોદ જીવ હંમેશા માટે સર્વાધિક અજ્ઞાની જ રહેશે. પણ તમે આવું માનતા નથી.
જૈન : સર્વજ્ઞતા આવ્યા પછી એ પાછી ચાલી જાય, જો આવા કર્મોનો ઉદય થાય તો. પણ જીવે સર્વજ્ઞતા પામવા પૂર્વે જ એ કર્મોને ને એ કર્મોના બંધની યોગ્યતાને ક્ષપકશ્રેણી દ્વારા સર્વથા ખતમ કરી નાખ્યા હોય છે, એટલે આવેલી સર્વજ્ઞતા પાછી ચાલી જતી નથી. પણ સૂક્ષ્મનિગોદના જીવને તો આવારક કર્મો ઊભા છે. એટલે એ કર્મોની વધઘટને અનુસરીને એનું અજ્ઞાન ઓછું-વતું થાય જ છે.
