________________
બત્રીશી-૧૪, લેખાંક-૮૧
૮૭૭ તો સીધો ચાલે છે ને સ્વગન્તવ્યસ્થળને પ્રાપ્ત કરી લે છે. એ રીતે ચિત્તનું અવક્રગમન એ માર્ગ છે. કહેવું એ છે કે એક સદધૂન્યાય આવે છે. સદબ્ધને = શાતા વેદનીયના ઉદયવાળા અંધપુરુષને રસ્તે જતાં વચ્ચે કોઈ ખાડો વગેરે વિપરીત પરિસ્થિતિ આવે ત્યારે એનો શાતાવેદનીયનો ઉદય એને એ ખાડો વગેરે આવે એ પૂર્વે જ રસ્તો બદલી નાખવાની એક સહજ પ્રેરણા કરે છે (અર્થાત્, અહીં એ ખાડો છે એવું એને કાંઈ ખબર નથી, પણ જેવો નજીક આવે કે એના મનમાં થાય કે ડાબે ઘણું ચાલ્યો, લાવ હવે થોડું જમણે ચાલું... ને એ રસ્તો બદલી નાખે, ખાડામાંથી પડતાં બચી જાય.) આવું દરેક વિષમ પરિસ્થિતિ વખતે થાય એ સદધૂન્યાય છે. આ શાતાવેદનીયના ઉદયનો પ્રભાવ હોય છે.
એમ, ઉત્તરોત્તર ગુણની પ્રાપ્તિ કેવા આચાર, ઉચ્ચાર કે વિચારથી થાય એ કદાચ કોઈ હિતસ્વી પાસેથી ન જાણ્યું હોવા છતાં, તે તે પરિસ્થિતિમાં અંદરથી ચિત્ત જ મન-વચન-કાયાને એવા પ્રવર્તાવે. એનું ચિત્ત જ એવો વિચાર વગેરે કરવાનું સૂઝાડ્યા કરે... ચિત્તની આવી અવસ્થા એ અવક્રગમન કહેવાય. આવી અવસ્થા મુખ્યતયા ગાઢમિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના વિશેષ પ્રકારના ક્ષયોપશમથી થાય છે. માટે આ ક્ષયોપશમવિશેષ જ માર્ગ કહેવાય છે. આવા ક્ષયોપશમવાળો જીવ કદાચ મુસ્લિમ બન્યો હોય, અને બકરી ઈદના દિવસે બકરીને હલાલ કરવાને બધા ધર્મ રૂપે જ કહી રહ્યા હોય તો પણ એનું ચિત્ત અંદરથી આવું ન કરવાનું સૂચવ્યા કરતું હોય છે. આવું જ અન્ય પણ અત્યંત અનુચિત પ્રવત્તિઓ માટે જાણવું. ને પછી જ્ઞાનાવરણનો ક્ષયોપશમ જેમ જેમ ભળતો જાય છે તેમ તેમ ઓછી અનુચિત પ્રવૃત્તિઓને પણ પરખવાનું, ને છોડવાનું થતું જાય છે.
આવા માર્ગમાં જે પ્રવિષ્ટ થયો છે. અર્થાત્ આવો ક્ષયોપશમ
