________________
( ૧૭૪ )
ધડાના જળવડે તેના માથાપર માર્જન કરવું; અને તેના માથા પર ફરી ફરીને ત્રણ વખત પુષ્પ તથા અક્ષત વેરવા વળી ત્રણ વખત શેઠે કહેવું કે “આજથી તું ચાકરપણામાંથી છૂટયા. તારૂં દાસપણું ગયું. હવે તારે હમેશાં તારા પવિત્ર અન્તઃકરણના વિચારથી વર્તવું, અર્થાત્ તું સ્વતંત્ર મતને થયે..” અથ નૃત્યવતનવિષયમાદ હવે ચાકરોના પગારના સબંધમાં કહે છેઃ—
भृत्याय स्वामिना देयं यथाकृत्यं च वेतनं ॥
आदौ मध्येऽवसाने वा यथा यद्यस्य निश्चितं ॥ १७ ॥ अनिश्चिते वेतनेतु कार्यायाद्दशमांशकं ॥ दापयेद्भूपतिस्तस्मै स ह्युपस्कररक्षकः ।। १८ ।।
જેવુ કામ તે પ્રકારે પ્રથમ પરણ્યા મુજબ શે ચાકરને કરેલા પગાર કામ કરવાના આરંભમાં, મધ્યમાં કે કામ કરી રહ્યા પછી આપવા. પગારને રાવ પ્રથમ ન કર્યો હોયતો શેઠના નફામાંથી દશમે ભાગ રાજાએ ચાકરને આપવા; કારણ કે તે ચાકર શેઠની માલ મતાના રક્ષક હોય છે. ચત્તુ વૃહદ્દેશીત બૃહદન્નીતિમાં કહ્યું છે કે किसिवाणिज्जपसूहिं जं लाहो हवइ तस्स दसमंसं दावेइ निवो भिचं अणिच्छिए वेज्जणे तस्स ॥१॥
व्यापार स्वामिवित्तस्य हानिवृद्धिकरः स्वयं ॥ योऽस्ति तस्मै भृतिर्देया स्वामिवांछानुसारतः ॥ १९ ॥ વ્યાપારમાં શેઠના દ્રવ્યની હાની અથવા વૃદ્ધિ કરનાર નાકર હાય તેને શે. પોતાની ઇચ્છાનુસાર પગાર આપવા. જ્ઞાનોદ્દીનાં વૃદ્ધા
