________________
(૧૭૩) લના પૈસા આપી દેવાથી દાસ પણામાંથી મુક્ત થઈ શકે છે. તેમજ યુદ્ધમાં કે શરતમાં જીતાયેલા અથવા પોતાની મેળે આવીને રહેલા ચાકર ચાકરી કરવાને રાખેલા હોય તેમ છતાં ઉપર મુજબ ખેરાકી ના પૈસા ધણને ભરી દેવાથી ચાકરીથી છૂટી શકે છે. દાસ પણાથી બંધાએલા બીજાઓ શેઠને કૃત્યને બદલે આખા સીવાય મુક્ત થઈ શક્તા નથી. તેમાં પણ જે દીક્ષાથી ભ્રષ્ટ થઈ રહેલો હોય તેની પાસે રાજાએ બળ વાપરી દાસપણું કરાવવું. આ સઘળાં દાસપણું વર્ણના એટલે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રી, વૈશ્ય તથા શકના જાતિક્રમ પ્રમાણે ઘટિત રીતે કરાવવું; નહિ કે પ્રતિલોમ પણે એટલે જે વર્ણને જે અધિકાર નથી તેવી વર્ણને તે ન કરવાનું કામ સોંપીને દાસપણું કરાવવું નહિ. એવો. આશય જણાય છે.
રથ રાતત્વનિ વાવિધિમટ્ટિા હવે ચાકરપણું છોડાવાને વિધિ કહે છે.
दासं स्वीयमदासं यः कर्तुमिच्छेत्प्रसादतः ॥ तस्यांसतः स आदाय सांभाकुंभं च भेदयेत् ॥ १४ ॥ छत्राधस्तं च संस्थाप्य मार्जयित्वा च तच्छिरः ॥ पुष्पाक्षतानि तच्छी किरेढ्याच निर्विभुः ॥१५॥ अदासस्त्वमतो जातो दासत्वं च निराकृतं ॥ वर्तितव्यं शुद्धचित्ताभिप्रायेण निरंतरम् ॥ १६ ॥
જે શેઠ દાસપર મહેરબાની કરીને પિતાના દાસપણામાંથી છૂટવાને ચાકરપર કૃપા કરે છે ત્યારે તેણે ચાકરના ખભાપરથી લઈને જળને ભરેલો ઘડે કાણે કરી ચાકરને છત્રી નીચે રાખી
