Page Text
________________
४०
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
अथ स्फटिकस्य जपाकुसुमोपरागस्थानीय सरागचारित्रं तापिच्छकुसुमसंसर्गस्थानीयो द्वषः कथमुपकुर्यात् ? इति चेत् ? रागोऽपि कथम् ? 'प्रशस्तोद्देशेन तद्रूपपरिहारादिति चेत् ? तुल्यमिदमन्यत्र । एतेन विशुद्धि-सक्लेशाङ्गतया तस्य द्वैविध्यौं व्याख्यात, प्रत्याख्यातच "परिणामादो बन्धो परिणामो रागदोषमोहजुदो ।
असुभो मोहपदेसो सुहो व असुहो हवहि अण्णो" त्ति स्ववचनोद्भावनमपि । ___नन्वेव प्रशस्तरागवत् सुमङ्गलसाध्वाधुचितो द्वेषोऽपि सर्वदा भवन्ननुमत एव स्यादिति चेत् ? न, कारणिकद्वेषस्य विना कारणमननुगुणत्वात् । 'गृहस्थानामेव तादृशकारणेऽधिकार' इति चेत् ? न, तथाविधलब्धिभाजो गृहस्थस्याभावे लब्धिमतः श्रमणस्यापि विशिष्टसङ्घायुपकारस्य कूपखननदृष्टान्तेनानुकूलत्वात् , सार्वदिकत्व-कादाचित्कत्वाभ्यामेव गृहस्थाऽनगारिणोः प्रभावकताविशेषात् ।
'उत्कृष्टश्रावकस्यापि गौणधर्मालम्बनतया नात्राधिकार' इति चेत् ? अत एव दुरागृहीतोऽसि, गौणत्वेऽपि स्वकृतिसाध्यत्वे सत्यन्यकृत्यसाध्यकर्माधिकारितया विशेषविश्रामात , पुष्टालम्बनतया यतिहिताऽऽवहत्वाच्च । न हि यथाकथंचिदपवादसेवनमेव हितावह ब्रमोऽपि तु पुष्टालम्बनम् । यदागमः [आ. नि. ११८३]
'आलंबणेण केण य जे मन्ने संजमं पमायन्ति ।
. ण हु त होइ पमाणं भूअत्थगवेसण कुज्जा । ટકી શકતું નથી. આ મેક્ષ વિષયક રાગ અને સંસારવિષયક દ્વેષથી મેક્ષની ઉપાદિત્સા અને સંસારની જિહાસા પ્રવર્તે છે, છતાં તીવ્રરાગાત્મક ચારિત્ર્યહરૂપ પ્રતિબંધક હાજર હોવાથી એ ઈચ્છાઓ મેક્ષનું ઉપાદાન અને સંસારના ત્યાગના ઉપાયભૂત દેશવિરતિ વગેરેમાં પ્રવૃત્તિ કરાવી શકતી નથી તેમજ રાજ્યપાલનાદિની પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે પ્રતિબંધિકા એવી જિહાસા હાજર હોવા છતાં રાગાદિ-પારવશ્યરૂપ ઉત્તેજક હાજર હોવાથી એ પ્રવૃત્તિ થાય છે. કિન્તુ જેમ જેમ મોક્ષે પાયભૂત દેશવિરત્યાદિનું પ્રતિબંધક ચારિત્ર્યહનીય ઘસાતું જાય છે તેમ તેમ ક્રમશઃ સરાગચારિત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
આ ચારિત્ર પણ સુકતાનુમોદન અને દુષ્કૃતગર્તાથી યુક્ત જ હોય છે અને તેથી સરાગસંયમ પણ સુકૃતાનુ મેદન-દુષ્કૃતગર્તાના પરિણામ માટે ઉપકારી એવા પ્રશસ્ત રાગ-દ્વેષથી સંકીર્ણ જ હોય છે. તેથી જ રોગ જ પ્રશસ્ત હોઈ શકે, દ્વેષ નહિ, અર્થાત. દ્વેષ તે અપ્રશસ્ત જ હોય એવું કહેવું યુક્ત નથી–અને તેથી જ તો તેવા પ્રકારના કારણને વશ થઈને સુમંગલ મહામાએ સાધુઓને હેરાન કરનાર સિંહ તરફ હાકોટા કરવા વગેરે રૂપ અપવાદનું સેવન કર્યું–ષ કર્યો જે મૂલથી દોષ માટે ન થયો. અર્થાત १. अवयनसार २-८८
परिणामाद् बन्धः परिणामो रागद्वेषमोहयुतः । अशुभौ मोहप्रद्वेषौ शुभो गऽशुभो भवत्यन्यः ।। २, आलंबनेन केन च ये मन्ये संयम प्रमाद्यन्ति । न खलु तद् भवति प्रमाण भूतार्थगवेषण कुर्यात् ।।
| SR No. | 022173 |
| Book Title | Adhyatmamat Pariksha |
| Original Sutra Author | Yashovijay Maharaj |
| Author | Bhuvanbhanusuri |
| Publisher | Babu Amichand Pannalal Jain Derasar Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 544 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |