________________
24
चरमपरिवर्तविंशिका चतुर्थी એ શક્તિનો વિગમ થતાં જેમ પેલો બાળક સ્થિરને સ્થિર જુએ છે. તેમ તે પુરુષ પણ તે શક્તિનો વિગમ થતાં હેયને હેય તરીકે અને ઉપાદેયને ઉપાદેય તરીકે જુએ છે.
तस्सत्तीविगमो पुण जायइ कालेण चेव नियएण । तहभव्वत्ताई तदनहेउकलिएण व कहिंचि ॥ १२ ॥ तच्छक्तिविगमः पुनर्जायते कालेनैव नियतेन ।
तथाभव्यतायास्तदन्यहेतुकलितेन वा कथंचित् ॥ १२ ॥
જો કે તે શક્તિનો વિગમ તથાભવ્યત્વાદિહેતુઓથી તથા કાળથી - અન્ય હેતુઓથી પણ કથંચિત થાય છે, પણ મુખ્યત્વે તો નિયત કાળથી જ થાય છે. (ટી.) તથાભવ્યત્વ, કર્મ વગેરે હેતુઓ અહીં સહકારી સમજવા, કાળને જ પ્રધાન કારણ સમજવું.
इय पाहन्नं नेयं इत्थं कालस्स तेओ तओ चेव । तस्सत्तिविगमहेऊ सा वि जओ तस्सहाव त्ति ॥ १३ ॥ इति प्राधान्यं ज्ञेयमित्थं कालस्य ततस्तत एव । तच्छक्तिविगमहेतुः सापि यतस्तत्स्वभाव इति ॥ १३ ॥
આ રીતે અહીં તત્ત્વતઃ કાલનું જ પ્રાધાન્ય જાણવું. બાકી તો તથાભવ્યત્વ પણ તે શક્તિના વિગમમાં હેતુ છે. કારણ કે સ્વભાવ પણ તે શક્તિના વિગમમાં હેતુ છે અને તથાભવ્યત્વ એ જીવ સ્વભાવ જ છે.
कालो सहाव नियई पुव्वकयं पुरिस कारणेगंता । मिच्छत्तं ते चेव उ समासओ हुंति सम्मत्तं ॥ १४ ॥ कालः स्वभावो नियतिः पूर्वकृतं पुरूषः कारणैकान्तः । मिथ्यात्वं त एव तु समासतो भवन्ति सम्यक्त्वम् ॥ १४ ॥
કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, પૂર્વકૃત કર્મ અને પુરુષાર્થ એ પાંચ કારણોમાં એકાંત (અર્થાત્ એ પાંચમાંના માત્ર એકાદ બેને જ હેતુ માનવા – બધાયને ન માનવા) એ મિથ્યાત્વ છે અને તેમને જ સમૂહગત કારણ તરીકે સ્વીકારવા એ સમ્યકત્વ છે. (टी.) एकान्ताः सर्वेऽपि एककाः कालस्वभावनियतिपूर्वकृतपुरुषकाररुपाः मिथ्यात्वम् । त एव समुदिताः परस्पराजहदवृत्तयः सम्यक्त्वरुपतां प्रतिपद्यन्ते । सम्मतितई 3/43 नी टी.
१ घ इय पासत्तं नेयं २ छ तउ तओ चेव
