________________
योगविधानविंशिका सप्तदशी
127 एते च चित्ररूपास्तथा क्षयोपशमयोगतो भवन्ति ।
तस्य तु श्रद्धाप्रीत्यादियोगतो भव्यसत्त्वानाम् ॥ ७ ॥ ભવ્ય જીવોની અધિકૃત રસ્થાનાદિયોગમાં શ્રધ્ધા (મિત્યમેવેતિ પ્રતિપત્તિ:) પ્રીતિ (તરાવી ફર્ષ) ધૃતિ, ધારણા વગેરેની વિવિધતાના કારણે ઈચ્છાદિ યોગોના પણ દરેકના અસંખ્ય ભેદ પડે છે. શ્રદ્ધાદિની વિવિધતા તેમાં કારણભૂત ક્ષયોપશમની અનેકરૂપતાને લઈને હોય છે. (ટી.) રૂછાયો વિવિષયે માયએમિચ ક્ષયોપશમभेदोहेतुरिति परमार्थ : अत एव यस्य यावान्मात्रः क्षयोपशमस्तस्य तावन्मात्रेच्छादि संपत्त्या मार्गे प्रवर्तमानस्य सुक्ष्मबोधाभावेऽपि मार्गानुसारिता न व्याहन्यते इति संप्रदाय.
अणुकंपा निव्वेओ संवेगो होइ तह य पसमु त्ति । एएसिं अणुभावा इच्छाईणं जहासंखं ॥ ८ ॥ अनुकम्पा निर्वेदः संवेगो भवति तथा च प्रशम इति ।
एतेषामनुभावा इच्छादीनां यथासंख्यम् ॥ ८ ॥ (ઉપરના શ્લોકમાં ઈચ્છાદિયોગના ભિન્ન-ભિન્ન હેતુઓ – હેતુઓના ભેદ જણાવ્યા. હવે આ ગાથામાં તે યોગના ભિન્ન-ભિન્ન કાર્યો જણાવે છે.) અનુકંપા, નિર્વેદ, સંવેગ અને પ્રશમ એ અનુક્રમે ઈચ્છાદિ યોગના કાર્યો છે.
| (ટી.) અનુકંપા : દ્રવ્ય અને ભાવથી યથાશકિત દુઃખીના દુઃખને દૂર કરવાની ઈચ્છા.
નિર્વેદ : નૈગુણ્યના પરિજ્ઞાનથી સંસાર પ્રતિ વિરક્તતા. સંવેગ : મોક્ષાભિલાષા પ્રશમ કષાયોનો ઉપશમાં
જો કે શાસ્ત્રમાં આ સમ્યકત્ત્વના કાર્ય તરીકે બતાવેલ છે. પરંતુ માત્ર સમ્યકત્વ પ્રાપ્તિમાં પણ વ્યવહારથી ઈચ્છાદિ યોગની પ્રવૃત્તિવાળાને જ અનુકંપાદિ હોઈ શકે, તેથી વિરોધ નહિ આવે. - શમ, સંવેગાદિ સમ્યકત્વ ગુણોનો લાભ પશ્ચાનુપૂર્વીએ કહ્યો (સદ્ધર્મવિંશિકા)
એથી પણ આ વાતને સમર્થન મળે છે અને ઈચ્છાયોગના કાર્ય તરીકે અનુકંપા, પ્રવૃત્તિયોગના કાર્ય તરીકે સંવેગ અને સિદ્ધિ યોગના કાર્ય તરીકે ઉપશમ બતાવ્યા એ પણ ઘટી જાય છે.
મનુમાવી : મનુ–પશ્ચાત્ માવા : fM – (અનુભાવ એટલે કાર્ય)
एवं ठियम्मि तत्ते नाएण उ जोयणा इमा पयडा । चिइवंदणेण णेया नवरं तत्तन्नुणा सम्मं ॥ ९ ॥
१ घ तच्चे
