________________
126
योगविधानविंशिका सप्तदशी तद्युक्तकथाप्रीत्या संगताऽविपरिणामिनीच्छा ।
सर्वत्रोपशमसारं तत्पालनमो प्रवृत्तिस्तु ॥ ५ ॥
જ્યાં યોગની ભૂખથી (યોગનું સ્વરૂપ જાણવાની ઈચ્છાથી) કે યોગના સ્વરૂપની ઝાંખી પ્રાપ્ત થતી હોવાથી યોગીઓની કથા (કોણે કેવી રીતે યોગની સિદ્ધિ કરી વગેરે) માં પ્રીતિ (હર્ષ) થાય અને યોગની વિધિ અને એનું આસેવન કરનાર પ્રત્યે અંતરમાં બહુમાન જાગે તથા પોતાના જ ઉલ્લાસમાંત્રથી – બીજી કોઈ પ્રેરણા કે પ્રલોભન વિના યોગનો યત્કિંચિત્ અભ્યાસ હોય તે ઈચ્છાયોગ જાણવો. સર્વ અવસ્થાઓમાં ઉપશમયુક્ત, શાસ્ત્રોક્ત વિધિપ્રમાણે સર્વાગ સંપૂર્ણપણે સ્થાનાદિ યોગનું આચરણ તે પ્રવૃત્તિયોગ. (ટી.) શાસ્ત્રોક્ત વિધિ મુજબ સ્થાનાદિ યોગનું આચરણ કરવાની ઈચ્છાથી – દ્રવ્ય, ક્ષેત્રાદિ સામગ્રી પૂર્ણ ન હોવા છતાં એટલે કે અધૂરી સામગ્રીના કારણે સ્થાનાદિ યોગનુ વિકલ આચરણ હોવા છતાં પૂર્ણની ઈચ્છાથી કરાતું જે આચરણ તે ઈચ્છાયોગ અને શાસ્ત્ર મુજબ સંપૂર્ણ પાલન તે પ્રવૃત્તિયોગ. અહીં વીર્ષોલ્લાસની માત્રા અધિક હોવાથી સ્થાનાદિ યોગનું પાલન શાસ્ત્ર મુજબ અને સર્વાગ સંપૂર્ણ થાય છે.
तह चेव एयबाहगचिंतारहियं थिरत्तणं नेयं । सव्वं परत्थसाहगरूवं पुण होइ सिद्धि त्ति ॥ ६ ॥ तथैवैतद्बाधकचिन्तारहितं स्थिरत्वं ज्ञेयम् ।
सर्वं परार्थसाधकरूपं पुनर्भवति सिद्धिरिति ॥ ६ ॥ સ્થિરયોગમાં બાધક (અતિચારો)ની ચિત્તા નથી હોતી (પ્રવૃત્તિયોગમાં અતિચારો લાગતા હોવાથી ત્યાં અતિચારની ચિત્તા રહે છે, જ્યારે સ્થિરયોગમાં અધિક અભ્યાસ તેમજ અધિક વિશુદ્ધિના કારણે અતિચારો લાગતા નથી, તેથી (અતિચારો ન લાગતા હોવાથી) સ્થિરયોગ બાધકની ચિત્તા રહિત હોય છે.)
સિદ્ધિયોગ તે છે, જેમાં સ્થાનાદિ યોગથી જેમ પોતાને ઉપશમાદિની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમ પોતાના નિકટવર્તી જીવો જે સ્થાનાદિયોગ રહિત હોય, તેમને પણ પોતાની જેમ ઉપશમાદિ ફળની પ્રાપ્તિ કરાવે. (ટી.) સિદ્ધિયોગવાળાની સમીપમાં રહેલા જીવો પણ તેમના જેવા અહિંસક બની જાય છે. અર્થાત જેમને અહિંસા યોગ સિદ્ધ થયો. હોય તેની પાસે હિંસક પ્રાણીઓ પણ હિંસા કરી શકતા નથી, તેજ રીતે સિદ્ધ સત્યવાદી પાસે અસત્ય બોલવાની ઈચ્છાવાળા પણ અસત્ય બોલી શકતા નથી.
एए य चित्तरूवा तहक्खओवसमजोगओ हुँति ।
तस्स उ सैद्धापीयाइजोगओ भव्वसत्ताणं ॥ ७ ॥ १ घ च पयपाहगचिता २ अ घ च तहखओवसम ३ क सद्धापीयाओ
