________________
૩૭ ઉપશાંત મેહનો જે અંતમુહૂર્ત કાળ છે તેમાં છેલ્લા સમયે વર્તનારા જે જીવો હોય તે ચરમસમય ઉપશામક નિગ્રંથ કહેવાય છે. તેમજ જે છે ઉપશાંત મેહના છેલ્લા સમય સિવાયના સમયમાં વર્તનારા હોય તે અચરમસમયઉપશામકનિગ્રંથ જાણવા. ઉપશાત્મેહ ગુણઠાણાના સર્વ સમયમાં સામાન્યપણે વિવક્ષા વિના વર્તનારા હોય તે યથાસૂક્ષ્મ
ઉપશામક નિર્ગસ્થ જાણવા. મેહક્ષપક નિર્ચન્થ અને તેના ભેદ–
મેહનીય કર્મની અઠ્યાવીસ પ્રકૃતિઓને ક્ષય કરવાને કમ પણ આ પ્રમાણે છે-આ ક્ષેપક શ્રેણિનો પ્રારંભ કરનાર પ્રથમસંઘયણવાળે, શુદ્ધધ્યાનયુક્ત અવિરતિસમ્યગદષ્ટિ, દેશવિરતિ, પ્રમત્ત કે અપ્રમત્ત હોય છે. હવે જે અપ્રમત્તસંયત પૂર્વવિદ્ હોય તે તે શુકલધ્યાયુક્ત શ્રેણું આરંભે છે. અને જે બીજા જ શ્રેણિ માંડનારા હોય તે તે ધર્મધ્યાન સહિત આરંભે છે. હવે તે બન્ને શ્રેણિ માંડનાર પ્રથમ અનંતાનુબન્ધિ કષાયને ક્ષય કરે છે. ત્યારપછી મિથ્યાત્વ મોહનીય મિશ્ર મેહનીય અને સમ્યકત્વ મોહનીયને ક્ષય કરે છે. જે બદ્ધાયુક ક્ષપકશ્રેણિ આરંભે તે તે અનન્તાબન્ધીને ક્ષય કર્યા પછી તેને મરણને સંભવ હોવાથી તે અટકે છે. અને પછી મિથ્યાદર્શન મેહનીયના ઉદયથી પુન: અનન્તાનુબન્ધી કષાયને બન્ધ કરે છે.
