________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ પરંપરાએ કરીને તીર્થના છેડા સુધીનું જાણવું. પહેલાનાં અભાવે બીજું, અને બીજાના અભાવે ત્રીજું આગમ હોય છે. | ગાથા-૬૩ .
એ પ્રમાણે ક્રમસિદ્ધ સિદ્ધાંત હોયે છતે સિદ્ધાંતવાદીને કેવી રીતે પ્રશ્નવિષયી બનાવવો? તે બતાવે છે.
सूरिपरंपरहिओ, पुत्थयलिहिओ अ जो उ सिद्धंतो। तिण्ह खलु आगमाणं, केरिसओ केण नामेणं ?॥६४॥
સૂરિપરંપરાથી રહિત અને પુસ્તક લિખિત એવો સિદ્ધાંત ઉપર જણાવેલ ત્રણ આગમમાંનાં ક્યા નામની સાથે સરખો છે? તે જણાવો. પુસ્તકલિખિત સિદ્ધાંત, શું આત્માગમ છે? અનંતરાગમ છે? કે પરંપરાગમ? I ૬૪ | આ પ્રમાણે પૂછવાથી સિદ્ધાંતવાદિ કેવા પ્રકારનો થાય? તે જણાવે છે.
एवं खलु पुच्छिओ सो वेसातणउव्व जणयममुणंतो। - को. ऽवि अ होहि अवत्तं संणेई एलमूउव्व ॥६५॥
આ પ્રમાણે પૂછાયો છતો ખરેખર તે કુપાક્ષિક, પોતાના બાપને નહિ જાણતો વેશ્યાના છોકરાની જેમ જવાબ આપશે કે કોઈપણ અવ્યક્ત સિદ્ધાંત છે! કોની જેમ? મૂંગા-બહેરાની જેમ : આનો ભાવ આ છે કે જેમ કોઈ એક મૂંગો, સંજ્ઞાવિશેષ વડે પૂછાયો છતો બોલવાને માટે અશક્ત હોવાથી હાથ આદિવડે સંજ્ઞા કરે. પરંતુ તે સંજ્ઞા એવી હોય કે જેથી કરીને બીજાઓને તે સમ્યફ વસ્તુનું જ્ઞાન થાય. અને આ તો કુપાક્ષિક અવ્યક્ત સિદ્ધાંતને જ પ્રગટ કરે છે.-જેમ વેશ્યાના છોકરાને તારો બાપ કોણ? એમ પૂછતાં છતાં અવ્યક્ત જવાબ આપે છે. તેવી રીતે સિદ્ધાંતવાદી કુપાલિકને જાણવો.
કુપાલિકો તો દૂર રહો. પરંતુ આચારહીનને પૂછે છતે તે પણ એ પ્રમાણે બોલે છે. આચારાંગ સૂત્રમાં કહેલું છે કે
. “કુસુમુખી ગણાણાતુચ્છ જિનીયે વત્ત” ત્તિ મા. શો-દ-સૂત્ર-૧૦૧ એની ટીકાનો ભાવ આ પ્રમાણે છે. ““કાંઈક સંશય પડે છતે શંકાના વિષયમાં કોઈને પૂછે છતે જાણતો નહિ હોવાથી બોલતા ખચકાય અથવા જ્ઞાનયુક્ત હોય અને ચારિત્રહીન હોય, તો તે આત્મા પૂજા સત્કારના ભયે શુદ્ધમાર્ગની પ્રરૂપણાના અવસરે યથાવસ્થિત કહેવાને માટે સંકોચાય.' કારણ કે સાચી પ્રરૂપણા કરવા જાય તો પૂજા સત્કાર વિનાશનો ભય રહે. | ગાથા-૬૫ II હવે આ પ્રમાણે અવ્યક્ત આગમ બોલનારનું શું થાય? તે જણાવે છે.
जह आगमो अवत्तो, विगप्पिअत्थो तहेव तम्मूलं । तित्थयरोवि अवत्तो, तं तयवच्चाइ अवत्ता॥६६॥
