________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ - ૪૭ છે તે લક્ષણની યોગ્યતાનો અભાવ છે. તે લોકોને દૂધ પીવાની આશા તો દૂર રહો પરંતુ લોકમાં નિંદાના સ્થાનરૂપ થાય છે. ।। ગાથા-૫૬ ॥
હવે કહેવાતી એવી યુક્તિ વડે કરીને કુપાક્ષિકોએ સ્વીકારેલું સૂત્ર સૂત્ર જ નથી. પરંતુ સૂત્રાભાસ જ છે. મૂલનું આભાસપણું સિદ્ધ થયે છતે તેના મૂલનું આભાસપણું સિદ્ધ થાય છે. માટે જણાવે છે.
छिन्नुब्भाविअतित्था, तित्थाभासाईठवणमइनिपुणा । पासंता पासंता, पासे अव्वा
पयत्तेणं ॥ ५७ ॥
,,
નષ્ટ થયું છે એ પ્રમાણેની બુદ્ધિપૂર્વક જેઓના દ્વારા તીર્થ પ્રગટ કરાયું છે તે છિન્નોદ્ભાવિત તીર્થ' કહેવાય. એમ શંકા ન કરવી કે દિગંબરને પણ છિન્નત્વબુદ્ધિ નહોતી. કારણ કે ગુરુએ કહ્યું હતું કે, સાંપ્રતકાલે જિનકલ્પ વિચ્છિન્ન થયો છે'' એ સાંભળીને ‘હું વિદ્યમાન હોતે છતે કેમ વિચ્છિન્ન થયો એમ કહેવાય?' એમ કહીને શિવભૂતિ નીકલ્યો. ‘‘હું વિચ્છિન્ન એવા જિનકલ્પને પણ પ્રગટ કરું છું.'' એવા પ્રકારની બુદ્ધિ વડે કરીને જિન કલ્પાત્મક તીર્થ વિકલ્પ્ય અને તેથી શિવભૂતિનો પણ તેવા પ્રકારનો સ્વભાવ હોવાથી તે છિન્નોદ્ભાવિત તીર્થ કહેવાયું. આ છિન્નોદ્ભાવિત તીર્થિકો કેવા પ્રકારના છે? તો કહે છે કે તીર્થના આભાસની સ્થાપનામાં જ જેમની બુદ્ધિ નિપુણ છે એટલે અસત્ વસ્તુને પણ વિદ્યમાન વસ્તુની સરખી હોવા તરીકેની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરવાનું સામર્થ્ય, નિપુણતા વગર ન સંભવે. અન્યયોગ દ્વાત્રિંશિકામાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે જણાવેલ છે કે
यथास्थितं वस्तु दिशन्नधीश ! न तादृशं कौशलमाश्रितोऽसि । તુËળુપપાયો, નમઃ પરેો (નવ) નવ હિતેક્ષ્યઃ ॥૧॥
‘હે સ્વામિન્! યથાસ્થિત વસ્તુને બતાવવા છતાં પણ તમે એવી કુશલતાને પામેલા નથી. કેવું કુશલત્વ? ઘોડાને શિંગડા ઉત્પન્ન કરનારા નવા પંડિતોની કુશલતા જેવી તમે કુશલતા પામ્યા નથી. માટે તેવા નવા પંડિતોને નમસ્કાર હો.'
આ લાક્ષણિક વર્ણન છે એમ ન કહેવું. અહિંયા પ્રસ્તુત અધિકારમાં પણ તેવી રીતે તેવા પ્રકારનો સ્વીકાર કરેલ હોવાથી. હવે તેવા છિન્નોદ્ભાવિત તીર્થિકો કોણ છે? તો દરેક વિશ્રામે વ્યક્તિગત કહેવાતા એવા દિગંબરથી માંડીને પાસચંદ્ર સુધીના જાણવા. વળી તે કેવા લક્ષણવાળા છે? પ્રકર્ષે કરીને જ્ઞાનાદિ ભાવપ્રાણોનો વિનાશ છે જેઓનો એવા. એટલેકે ઉન્માર્ગદેશના આદિ વડે કરીને ક્લિષ્ટ કર્મોના ઉપાર્જન દ્વારા અનંતા કાલે પ્રાપ્ત થતાં એવા સમ્યક્ત્વનો સંભવ હોવાથી.
અથવા તો તેમના ઉપદેશવર્તિ એવા આત્માઓ અને તેમને અનુકૂલ પ્રવૃત્તિ કરવાવાળા જે આત્માઓ છે તેમના ભાવ પ્રાણોનો અંત કરવાવાળા એવા તે. એટલે કે બીજાઓને પણ દુર્લભ બોધિના કારણરૂપ, અર્થાત્ પોતે બોધિનષ્ટ થયા છે. અને બીજાનો પણ નાશ કરે છે એવા અને એથી
