________________
૪ર જે
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ કુપાક્ષિકો તરફ સન્મુખ થવાનો સંભવ હોયે સતે એટલે કે “વિચારણા કર્યા વગર છોડી દીધો છે' એ પ્રમાણે પશ્ચાત્તાપનો પણ કોઈને સંભવ દુર્નિવાર્ય છે. એથી કરીને વારંવાર શ્રવણ કરવાનો અભ્યાસ કરીને કુપાક્ષિકોનો ત્યાગ કરવામાં પહેલાં જણાવેલા દોષોનો સ્વપ્ન પણ સંભવ ન રહે અને વારંવારના શ્રવણના અભ્યાસથી જે તીર્થને સ્વીકાર્યું છે એવા આત્માને દેવતાના સમૂહ વડે પણ ચલાયમાન કરવા અશક્ય થઈ પડે છે. અને એથી કરીને તીર્થમાં આવ્યા પછી પણ આ અભ્યાસ કરવો એ શ્રેયને માટે છે. તીર્થનો જે આશ્રય કરવો તે પણ વારંવારના અભ્યાસના વશ કરીને બુદ્ધિમાને કરવો જોઈએ. એ પ્રમાણેની બુદ્ધિએ કરીને કંઈક યુક્તિનો સમૂહ બતાવીએ છીએ.
દીપક તુલ્ય એવા યુક્તિઓના પ્રકારો વડે કરીને સૂક્ષ્મ બુદ્ધિવાલા તો દૂર રહો, પણ સ્કૂલ બુદ્ધિવાલાનેય પણ તીર્થ અને અતીર્થનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ થાય. તે જ કારણથી કોઈક પ્રસંગે વારંવાર કહેવાનું પણ આ પ્રકરણમાં જણાવેલું દેખાશે. તો એમાં પુનરુક્તિ દોષની વિચારણા ન કરવી. કારણ કે વારંવાર કહેવાથી જ તે અભ્યાસ થાય છે. તે ગાથા-૪૬-૪૭-૪૮ ,
હવે પહેલાં કુપક્ષમાત્રનું સ્વરૂપ જણાવે છે.
पायं कुपक्खयपक्खो उ सुत्तसरणो हविज वयणेणं।
सुत्तं पुत्थयसरणं, नणुं किंच परंपरासरणं ॥४६॥
ઘણું કરીને કુપાલિકોનો સમુદાય વચનમાત્રથી સૂત્રના શરણવાલો હોય છે. મનથી નહિ. “અમારે તો સૂત્ર જ પ્રમાણ છે નહિ કે વૃત્તિ આદિ' એવા પ્રકારના વચનમાત્ર વડે કરીને સૂત્રશરણ કહેવાય છે.
આવા સૂત્ર શરણવાલા કુપાક્ષિકોને એમ પૂછવું કે હે ભાગ્યશાળી! “તમારું સૂત્ર છે તે પુસ્તકના આશ્રયવાલું કે પરંપરના આશ્રયવાનું છે?' જેમાં પુસ્તક છે આશ્રય જેનો તેને પુસ્તકાશ્રય કહેવાય અને અવિચ્છિન્ન પુરુષ પ્રવાહ એજ શરણ = આશ્રય જેને તે પરંપરાશ્રય કહેવાય || ગાથા-૪૯ છે
હવે પહેલા વિકલ્પના નિર્ણયને દૂષિત કરવા માટે કહે છે. पुत्थयसरणं सुत्तं, फलवं न हु होइ केवलं किंतु।
पुरिसायत्तं पुरिसो, पयत्ततोऽवि विहिविण्णू॥५०॥
જે પહેલો વિકલ્પ પુસ્તકશરણ સૂત્રશરણ છે તો તે સૂત્ર ફળવાન નહિ થાય. કારણ કે તે પુસ્તક શરણ, પુરુષ પરતંત્ર છે. પુરુષ પણ જે તે નહિ પરંતુ જે પ્રયત્નવાનું હોય અને વિધિનો જાણકાર હોય તે. વિધિનો જાણકાર એટલે સૂત્રનું ગ્રહણ કરવું અને સૂત્રનું દાન કરવું એ વિધિને જે જાણતો હોય તેને વિધિજ્ઞ કહેવાય || ગાથા-૫૦ ||
હવે તે વિધિજ્ઞ કેવા પ્રકારનો હોય? તે જણાવે છે.
