________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૩૯
અસંખ્ય સમયાત્મકકાળમાં પોતાના આયુષ્ય વડે અથવા અંતર્મુહૂર્ત વડે પ્રતિસમય અનંતસંસારની વૃદ્ધિનો અભાવ હોયે છતે અનંત સંસારનો અસંભવ હોવાથી અર્થાત્ અસંખ્યાત સમયાત્મકાલમાં પ્રતિસમયે અનંતસંસારની વૃદ્ધિ કરતો હોય તો જ અનંત સંસારની વૃદ્ધિ સંભવી શકે છે. ।। ગાથાર્થ-૪૧ ||
હવે ‘તીર્થના પ્રદ્વેષથી જેવી રીતે કુપાક્ષિકો રૌદ્ર પરિણામવાલા થાય છે તેવી રીતે કુપાક્ષિક ઉપરના પ્રદ્વેષને લઈને તીર્થવર્તી એવા તમે પણ કેમ રુદ્ર પરિણામી ન થાવ?' એવી પારકાની શંકાને ઉભી કરીને કહે છે.
णणु तुम्हाणवि दोसो, कुपक्ख पक्खंमि दीसइ पयडो । तो भे रुद्दज्झाणं, हाणि अण्णेसमाणाणं ॥ ४२ ॥
નનુ શબ્દ છે પારકાના પ્રશ્નમાં. ‘તીર્થના પક્ષવાલા હે ભાઈઓ! તીર્થને વિષે કુપાક્ષિકોને જેવી રીતે દ્વેષ છે. તેવી રીતે કુપાક્ષિકોના પક્ષ પર તમોને પણ દ્વેષ છે. જેવી રીતે તીર્થના ઉચ્છેદને ઇચ્છતા કુપાક્ષિકોને રૌદ્રધ્યાન છે. તેવી રીતે કુપાક્ષિકોના પક્ષના ઉચ્છેદને ઇચ્છતા એવા તમોને પણ રૌદ્રધ્યાન છે. કારણ કે વિનાશનો અભિપ્રાય બન્ને ઠેકાણે સરખો છે.' એ પ્રમાણે પારકાની શંકા છે. હવે એ પારકાની શંકાને દૂર કરે છે.
नेवं वोत्तुं जुत्तं जं, सो तित्थस्स परमरोगुत्ति ।
तस्सावि हाणिविगप्पो, जयऽधम्मो केरिसो धम्मो ? ॥४३॥
'
તમે પહેલાં અમારા માટે જે આપત્તિ આપી છે તે બોલવું પણ ઉચિત નથી. જે કારણથી કુપાક્ષિકોનો જે પક્ષ છે તે તીર્થનો પરમરોગ છે. જેવી રીતે ઉત્કૃષ્ટરોગ, અસહ્યવેદના દ્વારા લોહી માંસ આદિનું શોષણ કરવા પૂર્વક હૃષ્ટ-પુષ્ટ એવા પુરુષને પણ કૃશ કરી નાંખે છે. બળવાનને પણ દુર્બલ બનાવી દે છે. તેવી રીતે કુપાક્ષિકરૂપી જે પક્ષ છે તે પણ ઉત્સૂપ્રરૂપણારૂપ અસહ્યવેદના વડે કરીને તીર્થની અંદર રહેલાં શ્રાવક આદિ સમુદાયને આશ્રીને અથવા સમુદાયને પકડીને તીર્થને જ કૃશ કરી નાંખે છે. એ તો તમે અને અમે પ્રત્યક્ષ જ જોઈએ છીએ. જેથી તે અધ્યક્ષ પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ જ છે.
જે કહેવાશે તે બધા કુપાક્ષિકો વડે તીર્થ સંબંધીના જ એવા શ્રાવક આદિઓને યુદ્ગાહિત કરીને તીર્થ છોડાવી દીધું એટલું જ નહિ પરંતુ અનાર્ય લોકની જેમ તીર્થથી પ્રતિકૂલ વર્તતા બનાવી દીધાં છે! તો તેવા કુપાક્ષિકરૂપી તીર્થના મહાઅસાધ્ય રોગસ્વરૂપ જે પક્ષ તેના ઉચ્છેદનો વિચાર કરવો તે જો અધર્મ હોય તો પછી ધર્મ કેવા પ્રકારનો હોય? તે તું કહે.
ખરી રીતે જોવા જઈએ તો આના જેવો બીજો કોઈ જ ધર્મ નથી અને બીજું પરમ કર્તવ્ય નથી. આ કહેવાથી તું જે રૌદ્રધ્યાનની આપત્તિ આપે છે. તે તો દૂર રહી; પરંતુ તેના મતની હાનિનો
