________________
કુપક્ષકોશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
સમ્યક્ત્વરૂપી પૃથ્વી પીઠને વિષે રહેલું તીર્થ, કલ્પદ્રુમ્-કલ્પવૃક્ષ સરખું છે. જેમ કલ્પવૃક્ષ, શાખાપત્ર-મંજરી-ફૂલ-ફળ અને આસ્વાદયુક્ત હોય છે તેવી રીતે આ તીર્થરૂપી કલ્પવૃક્ષ પણ સૂરિ આદિ સાધુઓની શાખાવાલું છે. શ્રાવકવર્ગ પત્રરૂપે છે, દ્વાદશાંગી એ મંજરીરૂપે છે. અને શોભન આચાર એ તેના ફળરૂપે છે. અને શોભન આચારનું પરિપાલન કરવાથી જે કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે તે ફલના મધુર રસના આસ્વાદરૂપ જ છે.
૩૪
અને નમો તિસ્થા આદિ કહેવા વડે કરીને તીર્થંકરોએ તીર્થને પહેલો નમસ્કાર કરેલ છે તે રૂપ પાણીનું સિંચન સમજવું અને તે જલસિંચનથી ફાલેલું-ફુલેલું તીર્થરૂપી વૃક્ષ, મોક્ષરૂપી ફલને આપનાર બને છે એટલે તીર્થના આરાધન દ્વારા કેવલજ્ઞાનના હેતુરૂપ એવા જે સદાચારનું પરિપાલન થાય છે અને તે સદાચાર જ કૂલ છે અને તેનો આસ્વાદ કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. આમ સમજીને બીજા આત્માઓ પણ નમસ્કારથી માંડી આરાધનાદિના વિધિ વડે કરીને તીર્થની સમ્યક્ આરાધના કરે છે તેને તે તીર્થ કલ્પવૃક્ષની જેમ ફળદાયક બને છે અને તેથી કરીને તીર્થ કલ્પવૃક્ષ સમાન છે.-આ ત્રણ ગાથાનો અર્થ. ।। ૨૯-૩૦-૩૧ | હવે કલ્પવૃક્ષ સમાન એવા તીર્થની ઉત્પત્તિને અને તેની સ્થિતિ જેવી રીતે થાય છે. તે દેખાડવા માટે બે ગાથા વડે દૃષ્ટાંત કહે છે.
जह पढमं उप्पत्ती, मेहविसेसाउ कप्परुक्खस्स । बी अपरंपरसंठिई, बीउच्छेण पुणो
મેદારૂ રા
तह तित्थं तित्थयरा, पढमं उप्पज्जए न अण्णाओ ।
सूरि परंपरसंठिई, सूरिच्छेए पुणो अरहा ॥ ३३॥
'
જેવી રીતે પ્રથમ વખત વિશેષ પ્રકારના મેઘ વડે કલ્પવૃક્ષની ઉત્પત્તિ થાય છે. અને એ કલ્પવૃક્ષના બીજની પરંપરા ચાલે છે. બીજનો ઉચ્છેદ થયે છતે ફરીવાર તેવા પ્રકારનો વિશિષ્ટ વરસાદ વરસે ત્યારે કલ્પવૃક્ષ ઉત્પન્ન થાય છે. હવે દાર્ભ્રાન્તિક જણાવે છે એવી રીતે તીર્થ, તીર્થંકરથી જ પહેલું ઉત્પન્ન થાય છે. બીજાથી નહિં અને તેની સ્થિતિ સૂરિપરંપરા વડે રહે છે. આગમમાં કહેલું છે કે :कई आवि जिणवरिंदा, पत्ता अयरामरं पहं दाउं । आयरिएहिं पवयणं, धारिज संपयं सयलं ॥१॥
:
ઉપદેશપદ
તે તીર્થને ઉત્પન્ન કરનારા એવા તીર્થંકર ભગવંતો અજરામરપથ-મોક્ષમાર્ગને પામ્યા. ત્યારપછી સાંપ્રતકાલે સમગ્ર આચાર્યવડે તીર્થ ધારી રખાય છે. જેવી રીતે સ્વયં અતથાભૂત (તીર્થરૂપ) બીજ ઉત્પન્ન કરનાર મેઘની તુલ્ય એવા મહાવીર દેવે સુધર્મા સ્વામીને સૂરિ કર્યા અને સુધર્માસ્વામીએ જંબૂસ્વામીને સૂરિ કર્યા. અને જંબુસ્વામીએ પ્રભવ સ્વામીને સૂરિ કર્યા. આ બધી જ પરંપરા કહેવાય. આ પરંપરાનો ઉચ્છેદ થયે છતે ફરી તીર્થ, અરિહંતથી જ ઉત્પન્ન થાય પરંતુ બીજા કેવલી આદિઓથી
