________________
કુપક્ષકોશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
લોંકામતમાંથી નીકળેલો વંધ્ય-બીજામતિ ‘બીજા’ નામનો વેશધારી આત્મા તેનો પ્રરૂપેલો= તેનાથી પ્રવૃત્ત થયેલો મત બીજામતિ એ પ્રમાણે લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. (નવમો) અને નાગપુરીય તપાગચ્છમાંથી નીકળેલો જે પાર્શ્વચંદ્ર તે દશમો. તે પ્રરૂપણા વડે કરીને લોંકામતિઓ જેવો છે અને તે સાંપ્રતકાળે દશમો જાણવો.
૨૨
હવે ‘સંપ્રતિ' શબ્દ વડે કરીને આ ગ્રંથ રચનાના કાલસમયે આ દશે મતો પણ તે વખતે વિદ્યમાન હતા તેમ સૂચવ્યું અને એથી જ કરીને આ સૂચનથી સૂત્રોક્ત–આગમમાં કહેલાં જમાલી આદિ જે નિહવોને નહિ ગણ્યા હોવાથી શંકા કરવી નહિ. કારણકે-જમાલી આદિની શિષ્યોની પરંપરાના અભાવે નામશેષ થયેલાનું અકિંચિત્કર૫ણું જાણવું. ॥ ગાથાર્થ ૮ । હવે એ દશેયનું તીર્થથી જુદાપણું કેવી રીતે થયું? તેનું સ્વરૂપ નવમી ગાથામાં બતાવે છે.
पढमिल्लुआण उदए, तित्थाओ केऽवि निग्गया केsवि । तत्तो वि केऽवि मुच्छिमकप्पा पावाण
પાવયા ાદા
‘તીર્થ પ્રદ્વેષી એવા ઉત્સૂત્રભાષીઓને અનંતાનુબંધીના ક્રોધાદિ જ ઉદય પામેલા હોય છે.' જો એમ ન હોય તો અતીર્થને તીર્થપણાએ અને તીર્થને અતીર્થપણારૂપે અસત્ય બોલવાનો સંભવ ન હોય : અનંતાનુબંધી એવા ક્રોધાદિકના ઉદય વડે કરીને સુધર્માસ્વામીથી અવિચ્છિન્ન એવા સાધુ આદિ સમુદાયરૂપ તીર્થમાંથી કેટલાક એટલે કે દિગંબર, પૂનમીયા, ખરતર ને પાર્શ્વચંદ્ર આ નામના ચાર નીકળ્યા છે અને કેટલાક એટલે આંચલીયા, સાર્ધપૂનમીયા અને આગમીયા આ ત્રણ પૂનમીયામાંથી નીકલ્યા છે. અને કેટલાક સંમૂચ્છિમતુલ્ય એટલે સંમૂચ્છિમ બેઇન્દ્રિયાદિ જંતુસ્વરૂપ એવા મતો તીર્થમાંથી નીકલ્યા નથી. તેમ પૂનમીયાદિથી પણ નીકલ્યા નથી; પરંતુ કોઈપણ નિમિત્ત વગર નીકલ્યા છે. જેવા કે લોંકા, કડવામતિ અને બીજામતિ આ ત્રણ સંમૂર્ચ્છિમતુલ્ય છે. તેમાં લોંકા અને કડવામતિ ગૃહસ્થ છે અને બીજાતિ તો લોંકામાંથી નીકલ્યો. આ દશે પણ મિથ્યાષ્ટિને વિષે પણ મહામિથ્યાત્વી છે. એ પ્રમાણે ગાથાનો અર્થ જાણવો. ।। ગાથાર્થ-૮ |
હવે તીર્થના સ્વરૂપવાળું એવું તીર્થ વિદ્યમાન હોય છતે કુપાક્ષિકો તીર્થ બાહ્ય છે એમ કહી શકાય તેમ છે. તે જણાવવા માટે પહેલાં તીર્થનું સ્વરૂપ કહે છે.
તિર્થં પાનનો સંધો, તારો અ તિત્યયરો । तेणं तं वुच्छिन्नं, तित्थयराणण्णओ होई ॥१०॥
‘ચતુર્વિધ=સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક-શ્રાવિકારૂપ જે સંઘ તેને તીર્થ કહેવાય છે. અથવા તો પ્રથમ ગણધરને તીર્થ કહેવાય છે.' કહેલું છે કે–નદી આદિની જેમ સંસારને તરવા માટે સુખે કરીને પાર પામી શકાય એવો જે માર્ગ તે તીર્થ : અને તે તીર્થ, દ્રવ્ય અને ભાવ એમ બે પ્રકારે છે.
