________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ અર્થ –જે રાત્રિને વિષે શ્રમણભગવાન મહાવીર, કાલધર્મ પામ્યા યાવત્ સર્વ દુઃખોથી મુક્ત થયા તે રાત્રિને વિષે શુદ્ર એવો ભસ્મગ્રહ, કે જે બે હજારવર્ષની સ્થિતિવાળો છે તે પ્રભુના જન્મનક્ષત્રને સંક્રમીને રહેલો છે ત્યાં સુધી શ્રમણ એવા નિગ્રંથો અને નિગ્રંથિનીઓનો ઉદિતોદિત એવો પૂજા સત્કાર આદિ નહિ પ્રવર્તે. '
જ્યારે શુદ્ર એવો તે ભસ્મગ્રહ, ભગવાનના જન્મનક્ષત્ર ઉપરથી વ્યતિક્રાન્ત થશે એટલે કે ઉત્તરાફાલ્યુની નક્ષત્ર છોડી હસ્તનક્ષત્રમાં આવશે ત્યારે સાધુ-સાધ્વીઓનો ઉદિતોદિત એવો પૂજા-સત્કાર થશે.”
ખરાબ રાજા કે ખરાબ કુપાક્ષિકોની બળવત્તા હોય તો તેવી પૂજા-સત્કાર ન સંભવી શકે. કારણ કે તે કુતૃપા-ખરાબ રાજાઓ, કુપાલિકો, પ્રવચનની પૂજાને સહન કરનારા હોતા નથી. તે વખતમાં કલ્દીરાજાનો પુત્ર જે દત્તરાજા તેનાથી શરુ કરીને પાંચમા આરાના અંત સુધી કુનૃપો આદિ સંભવતા નથી અને તેથી બે હજાર વર્ષ બાદ તેવા કુપાક્ષિકોની પ્રાયઃ બહુલતા ન હોય એમ સંભવે છે.
જેને માટે પૂ. હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે જણાવ્યું છે કે “પિતાના ઘોર પાપફલને અને ઇન્દ્ર મહારાજની શિક્ષાને સ્મરણ કરતાં એવા દત્તરાજા અરિહંતોના ચૈત્યથી વિભૂષિત એવી પૃથ્વી કરશે અને ત્યારથી આરંભીને પાંચમાં આરાના છેડા સુધી આવી પ્રવૃત્તિ નિરંતર જિનધર્મની થશે.” એ પ્રમાણે શ્રી મહાવીર ચરિત્ર અને શત્રુંજય માહાસ્યમાં કીધું છે. છે એ પ્રમાણે સર્વ વિસંવાદી અને દેશ વિસંવાદી એવા એ દિગંબર અને પૂનમીયા આદિ કુપાક્ષિકો પણ દત્તરાજાના રાજ્યથી આરંભીને પાંચમા આરાના છેડા સુધી અસંભવિત જાણવા.
* આ બન્ને = કુપાલિકો અને કુરાજાઓ, પ્રવચનની પીડાને તથા પ્રવચનની પૂજાનો અભિભવપરાભવ કરનારા હોવાથી તુલ્ય છે.
હવે વાદી પ્રશ્ન કરે છે કે બળવાન એવા ખરાબ રાજાઓ અસહિષ્ણુ હોવાથી પ્રવચનની ઉન્નતિનો પરાભવ કરે તે સંભવે છે. કારણ કે તેમ કરવામાં તેનું સામર્થ્ય હોવાથી પરાભવ કરી શકે છે. ત્યારે કુપાલિકો તો બાપડા પ્રવચનથી બીતાં જ હોય, લપાતાં છૂપાતાં જ હોય છે તો તે કેવી રીતે પ્રવચનની પૂજાદિનો પરાભવ કરી શકે? તારું કહેવું સારું છે. જો કે તે કુપાક્ષિકો સ્વતંત્ર રીતે કાંઈ પણ કરવામાં અસમર્થ જ છે તો પણ શત્રુ સાથેના મૈત્રીભાવથી અથવા ખરાબ રાજાને પ્રેરણા કરીને તેમ કરી શકે છે.
, અથવા તો પ્રવચનની પ્રભાવના કરવાને સમર્થ હોવા છતાં જેવી રીતે કુરાજાઓથી સંભાવિત . શંકા વડે કરીને આત્માઓ, કાલના પ્રભાવ પડે અને પોતાના ચિત્તની દુર્બલતા વડે પ્રવચનની પ્રભાવના કરવા શક્તિમાન બનતાં નથી. એવી જ રીતે કુપાલિકોના વારંવારના સંપર્કથી, દાક્ષિણ્યતાથી, તેના કરેલા ઉપહાસ-મશ્કરી આદિની શંકા વડે કરીને પ્રવચનની પ્રભાવનાને કરવાને સમર્થ હોવા છતાં પણ તેવા પ્રકારના કાલાનુભાવથી અસમર્થ થઈ જાય છે.
