________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ ~> ૪૩૧ અને પહેલી તિથિ અને પહેલા મહિનાને હિસાબે સર્વોત્તમ છે. એટલે શ્રેષ્ઠ છે. અને વળી સર્વજનસંમત છે. અને અનાદિપરંપરાસિદ્ધ છે એવું આગળ જણાવશે.
આ વાતનો ભાવ એ છે કે જેવી રીતે ખરેખર ચૌદશ તિથિ વિવક્ષિત ઉદાહરણ તરીકે સ્વીકારી છે તો તે ચૌદશ તિથિ આગમને વિષે પાક્ષિકપર્વરૂપે સ્વીકૃત થયેલ છે. તેથી કરીને પાક્ષિકનું કૃત્ય જે ચતુર્થતપ—–ઉપવાસ તેમજ પાક્ષિક પ્રતિક્રમણ એ બન્ને નિયતકૃત્ય છે. તે નિયતકૃત્યને કરવાવાળો બીજો અંશ જ, નહિ કે પહેલો અંશ. એટલે બીજી ચૌદશ, નહિ કે પહેલી ચૌદશ પણ : પહેલી જે ચૌદશ છે તે નિયતકાર્યને આશ્રીને નપુંસકની જેમ અસામર્થ્યવાળી હોવાથી પહેલી તિથિ છોડી દેવી જોઈએ. એ પ્રમાણે ભાદરવા માસની વિવક્ષા રાખી હોય તો તે ભાદરવો મહિનો પણ અવિચ્છન્ન એવા ચતુર્વિધશ્રીસંઘને માટે પર્યુષણાપર્વ તરીકે પ્રવચનને વિષે પ્રતીત છે. અને તે પર્યુષણાપર્વનું કાર્ય ૧–સર્વસાધુઓને અને ચૈત્યોને વંદના કરવી. ૨—આલોચના—પ્રાયશ્ચિત સ્વીકારવું, ૩ અષ્ટમત૫,૪– લોચ,પ–સંવત્સરી પ્રતિક્રમણઃ આ પાંચ કૃત્યો નિયત છે. તે પાંચ કૃત્યોને આશ્રીને પહેલો ભાદરવો મહિનો નપુંસકની જેમ અસમર્થ જાણવો. અને પહેલી તિથિ અને પહેલા માસનું નપુંસકપણું તો જ્યોતિષીઓમાં પ્રસિદ્ધ જ છે. કહેલું છે કે--‘યાત્રા—વિવાહ—મંડનાદિ અને બીજા પણ સુંદર કાર્યો, એ બધા જ સુંદર કાર્યો પંડિત પુરુષોએ નપુંસક માસમાં છોડી દેવા જોઈએ. તેથી કરીને સર્વોત્તમ એવો બીજો મહિનો જ સ્વીકારવો જોઈએ. એ પ્રમાણે આઠમ આદિ તિથિઓ અને કાર્તિકમાસ આદિ મહિનાઓ આદિની વૃદ્ધિમાં પણ આ રીતની યોજના કરી લેવી । ગાથાર્થ—૨૦૮ ।
હવે પારકાવડે કરીને કહેવાતું એવું ઉપહાસ્યવચન ઉદ્ભવાવીને તેને દૂષિત કરવાને માટે બે ગાથાઓ જણાવે છે.
एएणऽहिए मासे, पुण्णापुण्णायवच्चमच्छुछुहं ।
तह लब्भलाहु लोए, न होइ किं जेण सो कीवो ? ॥ २०६ ॥ एवमुवहासवयणं, नगिणस्स वऽलंकि अंपि पइ पुरिसं ।
जं चउमासपमुहे, निअगलपासंपि न मुणेइ ॥ २१०॥
‘‘પૂર્વોક્ત પ્રકાર વડે કરીને અધિક મહિનાને વિષે દાનાદિરૂપ જે પુણ્ય અને હિંસાદિરૂપ જે પાપ આદિ. આદિ શબ્દથી—તેનાથી ઉત્પન્ન થતું જે કાર્ય, સ્વર્ગ--નરક આદિ તેમજ ગર્ભધા૨ણ ક૨વો, જન્મ થવો, મૃત્યું થવું, ભૂખ, તરસ આદિ લાગવું તેમજ પૂજા આદિઃ તેવી રીતે લેણાં દેણાંના લાભ તે થાય છે કે નથી થતા? જેથી કરીને અભિવર્ધિત માસને નપુંસક કહો છો? અને ઉપલક્ષણથી તે વધેલો મહિનો શું કાગડો ખાઈ ગયો?'' એવા પ્રકારનું જે ઉપહાસ્યવચન છે તે વસ્ત્ર આભરણ આદિથી સર્વાંગે વિભૂષિત એવા પણ માણસની નગ્ન માણસ મશ્કરી કરે તેના જેવું છે. તે આ પ્રમાણે-કોઈક ભૂતથી પીડાતો પ્રાણી, વસ્ત્ર વગરનો થયો છતો ચારે બાજુ ભમતો એવો તે, વસ્ત્રાલંકારથી
