________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ ૨૪૨૭ માસકલ્પના વ્યુચ્છેદની બુદ્ધિએ! યાવત્ જીવન પર્યંત-જાવજજીવ સુધી એક જ સ્થાને રહેવું તેવું કોઈપણ ઠેકાણે જોયું કે સાંભળ્યું નથી.
અને જો એક જ સ્થાને કાયમ રહેવાનું થાય તો બીજા સ્થાને રહેલા શ્રાવક જનોને સાધુના દર્શન આદિના અભાવ વડે કરીને કેવી રીતે ધર્મની પ્રાપ્તિ થાય? હવે આચરણાવડે કરીને માસકલ્પમાં ન્યૂનતા કરવામાં કારણ કહે છે. ‘અથવા' એટલેકે અપવાદપદે એક સ્થાનમાં કે એક પોળમાં કહેલી મર્યાદાથી અધિક રહેવાનું થયે છતે સંથારાના ફેરફાર કરવા આદિ વડે કરીને એક સ્થાનમાં રહેવું. આ વાતનો ભાવ એ છે કે ‘ક્યારેક તેવા પ્રકારની માંદગી આદિનો સદ્ભાવ થયે છતે વિહાર આદિ કરવામાં અસમર્થ હોય તો પોળ-પાડા કે શેરી આદિનું પરાવર્તન કરવાદ્વારાએ રહેવું અને તેવી સામગ્રીનો પણ અભાવ હોય તો વસતિના પરાવર્તન વડે કરીને અથવા તો સંથારાના પરિવર્તન વડે કરીને જ રહેવું.'
આ પ્રમાણે પૂર્વે કહેલી પંચાશકવૃત્તિ આદિના અનુસારે જે આચરણા છે તે ન્યૂનતા વિષયક આચરણા જાણવી. નહિતર આવા પ્રકારના વિકલ્પનો અસંભવ હોવાથી. જો માસકલ્પ વિચ્છિન્ન થઈ ગયો હોય તો પોળ, વસતિ, પાડા, શય્યા આદિના પરાવર્તનનું જે કહેવું છે તે નિષ્પ્રયોજન જ થાય. જો કે કુપાક્ષિકોનું દેશાંતર પરિભ્રમણ, તે તે દેશના નિવાસી માણસોને આગની જેમ અહિતનું જ કારણ હોવાથી નિત્યવાસ જ શ્રેય છે. અને તેથી કરીને તેવા કુપાક્ષિકો માટે તો શાસ્ત્રની સંમતિ બતાવવી એ અનુચિત જ છે. તો પણ, પંચવસ્તુકગ્રંથનું ‘માસકલ્પના અવિહારની જેમ' એ વાક્યની ઉદ્ઘોષણા કરતો છતો તે કુપાક્ષિક ખરતર, તીર્થની અંદર રહેલાં કેટલાંક પ્રમાદ રૂચિવાળા ભોળા માણસોના માટે શંકાને કા૨ણરૂપ થતો હોવાથી શાસ્ત્રસંમતિ બતાવવી તે સાર્થક જ છે. ।। ગાથાર્થ-૨૦૧ ॥ હવે તાત્પર્ય કહે છે.
एवं करणाणुण्णा, तत्थवि जो भणइ मासवुच्छेअं । सो खित्तमुच्छ--कद्दममंडूओ पंडिअंमण्णो ॥ २०२॥
પૂર્વે કહેલા પ્રકારવડે કરીને માસકલ્પ આદિ કરવાની અનુજ્ઞા જે છે તે જિનેશ્વર ભગવંતની આજ્ઞા છે. તે આજ્ઞામાં પણ જે આત્મા, માસકલ્પના વિચ્છેદને જણાવે છે તે આત્મા, ક્ષેત્રની મૂર્છાવાળો એટલેકે નિત્યવાસમાં લંપટતાવાળો જે કાદવ તેમાં રહેનારો દેડકો છે. અને તે દેડકો પોતે ઘરમાં જ પોતાને પંડિત માનનારો છે એમ જાણવું. ॥ ગાથાર્થ-૧૦૨ ॥
હવે ઉત્સૂત્રનો ઉપરાંહાર કરતાં જણાવે છે કે
गिहिणो पाणागारा, पंचासयमाइवुत्त अवि लुत्ता । इच्चाइ अणेगविहं, उस्सुत्तं तम्मए ऊणं ॥ २०३॥
