________________
૩૮૦ %
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ “પ્રવચન સારોદ્ધારની વૃત્તિમાં પૂર્વે કહેલ સ્વરૂપવાલું એવું મીઠું-જીરૂં આદિથી સંયુક્ત દહિં, સાંગરિ આદિ નહિ પડ્યા છતાં પણ વિકૃતિગત હોવા છતાં પણ નિર્વિકૃતિક (નીવિયાતું) જાણવું અને સાગરિ આદિ પડે છતે તો નિયમે કરીને નિર્વિકૃતિક(નીવિયાતું) થાય જ છે.” પ્રવચનસારોદ્ધારની વૃત્તિ આ પ્રમાણે :-દહિંની વિગઈઓ જણાવે છે કે
___दहिए विगयगयाइं, धोलवडा धोलसिहरिणी करंबो।
लवणकणदहिअमहिअं, संगरिगाइम्मि अप्पडिए॥१॥ દહિં વિગયના પાંચ નીવિયાત છે. ઘોલવાડા-દહિંવડા (૧) ઘોલ=વસ્ત્રથી ગાળેલું દહિં (૨) તથા હાથથી મથીને અને ખાંડયુક્ત બનેલ દહિનો શીખંડ (૩) ચોખા નાંખેલ દહિયુક્ત કરંબો (૪) તેવીજ રીતે મીઠાના કણીયાથી યુક્ત મથેલું દહિ. અર્થાત રાઈયુક્ત દહિં=રાઈનું રાઈતું (પ) અને તે સાંગરિ આદિ નહિ પડયે છતે પણ નિતિગત નીવિયાતું થાય છે. અને સાંગરી તથા પુસ્લલના ટુકડા આદિ પડયે છતે નાંખે છતે તો નિશ્ચય કરીને નવીયાતું થાય છે. ગાથાર્થ-૧૪૫
હવે ખરતરના અભિપ્રાયને દૂષિત કરવા માટે બીજી યુક્તિ જણાવે છે. जं जम्मि उ अप्पडिए, विगइगयं तं च तंमि पडिअंमि। तप्पडिवक्खी विगई जह घयपडणे तहाभूअं॥१४६॥
જે દહિં આદિ સાંગરી આદિ નહિ પડે છતે નિવીયાનું થાય છે. અને તે જ દહિ આદિની અંદર સાંગરી આદિ પડે છતે તો વિપરીત જ થાય એટલે વિગઈ જ થાય. જેવી રીતે જે છાસ આદિ છે તે નિવીયાતું છે. તે ઘી નહિ પડે છતે નિવયાતું છે. જો ઘી પડે તો નિવીયાતું રહેતું નથી. પણ વિગય જ થાય છે. એ પ્રમાણેની વ્યાખ્યા, ખરતરોને સંમત એવા આણંદસૂરિએ કરવી જોઈએ; છતાં પણ તેઓએ તે પ્રમાણે કેમ ન કરી? તે વિચારણા કરવી જોઈએ. ગાથાર્થ-૧૪૬ / હવે ઇષ્ટાપત્તિને દૂષિત કરવા માટે જણાવે છે.
नेवं संगरिपडणे, विगइगयं किंपि हुन विगईवि।
तेणं तप्पडिएवि अ, वक्खाणे पवयणे मेरा ॥१४७॥ વિગઈ ઘીની જેમ દહિં આદિ કોઈપણ સાંગરી આદિ પડે છતે વિગઈ થાય છે. તે કારણવડે કરીને તપતિતપ એમાંનાં “અપિ” શબ્દના વ્યાખ્યાનમાં શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિ મ. કરેલા પ્રવચનમાં મર્યાદા રહે છે. આ વાતનો એ ભાવ છે કે “સાંગરી આદિ નહિ પડે છતે પણ મીઠાયુક્ત એવું જે દહિ છે તે નિવીયાતું થાય છે. અને જો સાંગરી આદિ પડેલું હોય તો એ મીઠાવાળું દહિં નિશ્ચયે નિવયાતું થાય છે.” - એ પ્રમાણે “અપિ” શબ્દથી ઘડેલું શ્રી સિદ્ધસેનસૂરિકૃત વ્યાખ્યાન, એ જ પ્રવચનની વ્યાખ્યાનની
