________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
છે. તેથી કરીને જેમ. તિષિવૃદ્ધો પ્રથમૈવ તિથિ: પ્રમાળમિતિપ્રવર્શનાર્થે શ્રી ઉમાસ્વાતિવાચ‰તા વિચારવતમાં સમ્મતિતયા પ્રવર્ધિતા તથા સૌ વૃત્તિપિ વોધ્યા તિથિની વૃદ્ધિમાં પહેલી જ તિથિ પ્રમાણે છે.' એ પ્રમાણેનું વાક્ય દેખાડવા માટે ઉમાસ્વાતિ વાચકની બનાવેલી વિચારવલ્લભા સંમતિરૂપે ખરતરોએ બતાવેલી છે. તેવી આ આણંદસૂરિષ્કૃત વૃત્તિ જાણી લેવી. એટલે વિદ્વાન પુરુષોએ સંદેહદોલાવલી વૃત્તિકાર અસંબદ્ધ પ્રલાપી છે એમ સમજીને દૂરથીજ છોડી દેવા જેવો છે.
૩૭૯
અને એથી જ કરીને અમારા વૃદ્ધો એક જ વાત કરે છે કે જેવી આંચલીયાઓની શતપદી, તેવી ખરતરોની સંદેહદોલાવલી । ગાથાર્થ-૧૪૩ ॥
હવે આ પ્રમાણેની અસંગત એવી સંમતિનું પ્રદર્શન કેમ કરવું પડયું? તેમાં હેતુ જણાવે છે.
जं खलु अज्जप्पभिइ, तव्वयणविसारओ न को होही ।
',
इअ मुणिऊणं लिहिअं, मूढमणेणेव तरुणुव्व ॥१४४॥
જે કારણથી નિશ્ચયે કરીને આજના કાલથી આરંભીને આગામીકાલમાં ‘પ્રવચન સારોદ્વારના પરમાર્થને જાણનારો કોઈપણ થશે નહિ.' એમ જાણીને મૂઢમનવાળા એટલેકે અજ્ઞાનથી આવૃત ચિત્તવાળા સંદેહદોલાવલીવૃત્તિકારે લખી નાંખ્યું છે. અસંબદ્ધ સંમતિદાનમાં દૃષ્ટાંત જણાવે છે. કોની જેમ તરુણની જેમ એટલે ખરતરોમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ તરુણપ્રભાચાર્યની જેમ. તે તરુણપ્રભાચાર્યે ‘ષડાવશ્યક બાલાવબોધ’માં પર્યુષણના દિવસમાં પૌષધની સ્થાપના કરવા માટે ‘પૂર્ણિમાસુ ૨ તિસૃષિ ચતુર્થાસતિથિ”િ ત્યત્ર એ પ્રમાણેના પાઠને સ્થાને—
पूर्णिमासु चतसृष्वपि चतुर्मासकपर्युषणातिथिषु इति ॥
એ પ્રમાણેનો પાઠ વિકલ્પીને છવતં ચ સૂત્રવૃતવૃતો। ‘આ પ્રમાણે સૂત્રકૃતાંગવૃત્તિના પાઠમાં કહ્યું છે' એ પ્રમાણે કહીને બીજા અંગની વૃત્તિ પણ સંમતિ તરીકે જણાવી દીધી!! જેમ તે મૂઢ તરુણપ્રભાચાર્યે ‘હવે પછી કોઈપણ સૂત્રકૃતાંગની વૃત્તિનો વાંચનારો, જાણનાર કે સાંભળનાર થશે નહિ', એવો નિશ્ચય કરીને ખોટીજ રીતે સૂત્રકૃતાંગવૃત્તિની સંમતિ બતાવી દીધી!! તેવી રીતે આ સંદેહદોલાવલીવૃત્તિકારે પણ આણંદસૂરિનું નામ લખી નાંખ્યું છે! અને જિનદત્તસૂરિથી માંડીને આજ સુધીના ખરતરોમાં આવી સંમતિ દેવાપણું એ તેના ઘરની પરંપરા છે. જેવી રીતે જિનદત્તવડે કરીને ‘નવપદપ્રકરણ’ની વૃત્તિ જણાવાય છે તેવી જ રીતે આ ખરતરના મૂલાચાર્ય એવા જિનદત્તસૂરિની આ પ્રવચન સારોદ્વારની વૃત્તિના નામે જણાવાયેલી પ્રવૃત્તિને સાચી માનીને સર્વેએ પણ સ્વીકારી લીધી ! ! ।। ગાથાર્થ-૧૪૪ ।।
હવે પ્રવચનસારોદ્વારની વૃત્તિનો અભિપ્રાય જણાવે છે.
तव्वित्तीए संगर पमुहा - पडिएवि उत्तरूवदहिं ।
विगइगयं विण्णेअं तप्पडिए पुण भवे नियमा ॥ १४५ ॥
