________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૩૫૫
હવે જિનેશ્વર ભગવંતની આજ્ઞાવડે કરીને નિદ્રા લેવી તે પણ સંયમનો હેતુ થાય છે તો પછી સામાયિકનો વિનાશકારી કેવી રીતે થાય? તે વાત જણાવે છે.
निद्दावि अ गुरुआणापुव्वं सा चेव धम्म अणुकूला । जह संथारापोरसि - पढणंतर साहुनिद्दत्ति ॥ १०८ ॥
પૌષધ અને સામાયિકવાળા એવા આત્માને રાત્રિની પહેલી પોરસી બાદ જે નિદ્રા લેવાય તે ગુરૂઆશાપૂર્વકની હોય છે. અને તે નિદ્રા, ધર્મને અનુકૂલ જ છે. એટલે કે ચાલુ ધર્મને પ્રસાધન કરવાવાળી છે. આ વાતમાં દૃષ્ટાંત આપે છે કે જેમ સંથારાપોરસી ભણાવ્યા પછી સાધુની નિદ્રા, આ જે નિદ્રા છે ‘તે સંયમના આધારભૂત એવા શરીરની સ્થિતિ માટે જ છે. શરીર ટકાવવા માટે જ છે.' આચારાંગ શીતોષ્ણીય અધ્યયનમાં પહેલાં ઉદ્દેશામાં કહેલું છે કે ‘જો કે કવચિત આચાર્યની અનુજ્ઞાથી થોડા સાધુઓ બીજી પોરસી આદિને વિષે દીર્ધ ચારિત્રના આધારભૂત શરીરની સ્થિતિ માટે એટલે શરીરને સમધારણ રાખવા માટે નિદ્રાધીન બનેલા હોય છે. તો પણ તે સાધુઓ સદાય જાગૃત જ છે’ એમ જણાવ્યું હોવાથી એવા પ્રકારની (એટલે સંયમ સાધક) નિદ્રા પોષાતીઓને સામાયિકના વિનાશનો હેતુ કેવી રીતે થાય? અર્થાત્ કોઈપણ હિસાબે ન થાય. તેથી કરીને જિનવલ્લભ વડે કરીને રાત્રિપોષાતીઓને છેલ્લે પહોરે સામાયિક કરવાનું બતાવેલું છે તે અધિક ક્રિયારૂપ હોવાથી દુષ્ટ જ છે
|| ગાથાર્થ-૧૦૮ ||
હવે સામાયિક અને પૌષધમાં ત્રણ વખત નવકાર ગણવા પૂર્વક ત્રણ વખત પાઠ ઉચ્ચરાવવાનું ખરતરમાં કહેલું છે તે વાત પણ અધિક ઉત્સૂત્રરૂપ જેવી રીતે થાય છે તે બતાવે છે.
सामाइ अपोसहेसुं, उच्चारो सावयाण
तिक्खुत्ते । जुत्तोत्ति अ जिणदत्तो, भणइ जहा अणुवउच्चारो ॥१०६॥
સામાયિક અને પૌષધનો ત્રણ વખત ઉચ્ચાર કરવો યુક્ત છે.' એમ જિનદત્તસૂરિ કહે છે. અને તેમાં તેઓ દૃષ્ટાંત આપે છે કે જેવી રીતે શ્રાવકોને સ્થૂલપ્રાણાતિપાત વિરમણ આદિ અણુવ્રતો ઉચ્ચરાવાય છે ત્યારે ત્રણ ત્રણ વખત ઉચ્ચરાવાય છે તેમ સામાયિક પણ ત્રણ વખત ઉચ્ચરાવવું જોઈએ || ગાથાર્થ-૧૦૯ |
હવે જિનદત્તના આવા અભિપ્રાયનો તિરસ્કાર કરતાં થકા જણાવે છે કે :
न मुणइ मूढो लोगट्ठिइंपि बहुकालसज्झ मह कजं । तत्तुल्लं कहमिअरं, तिहिरिक्खपलो अणाईहिं ॥११०॥
તે અભિનિવેશી જિનદત્ત, લોકસ્થિતિ પણ જાણતો નથી. કારણ કે તિથિ નક્ષત્રો આદિ જેનાવડે
