________________
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
આ ગાથાની અંદર પૂનમીયા અને અંચલીયાની જેમ ખરતર પણ આ કલિકાલની અંદર અભિનિવેશી થયો છે એમ જણાવ્યું છે. તેવી જ રીતે-
૩૪૪
“आज्ञाभङ्गान्तरायोत्थानन्तसंसारनिर्भयैः ।
सामाचार्योऽपि पाश्चात्यैः प्रायः स्वैरं प्रवर्तिताः ॥ १ ॥
उपधानप्रतिक्रान्ति, र्जिनार्चादिनिषेधकाः । न्यूनिता दुष्षमादोषात्प्रमत्तजनताप्रियाः ॥ २॥”
એ ગાથાઓની અંદર સ્ત્રીઓ માટે જિનપૂજા નિષેધ કરનાર ખરતર પણ અનંત સંસારી કહેલો છે. ઇત્યાદિ પૂર્વે કહેલું વચન જો જિનેશ્વરસૂરિનું ખરતરપણું હોય તો કેવી રીતે સંભવે? તેથી કરીને જિનેશ્વરસૂરિને ખરતર ચિન્હ ઘટતું નથી. અર્થાત્ જિનેશ્વરસૂરિ ખરતર નથી. ।। ગાથાર્થ-૮૭ |
હવે અમારા આચાર્યો, ખરતર અનંત સંસારી જ છે એમ ફકત નથી કહેતા; પરંતુ અભયદેવસૂરિને પ્રભાવક તરીકે પણ કહે છે. તે માટે કહે છે
:
पभणंतावि पभावय-चरिएऽभयदेवहेमचंदाई । उस्सुत्तमग्गवडिओ, पभावगो होइ न विरोहा ॥ ८८ ॥
પ્રભાવકચરિત્રને વિષે અભયદેવસૂરિ, હેમચંદ્રસૂરિ આદિઓને જિનશાસનના પ્રભાવકપણે કહેતાં છતાં જ ખરતરને અમારા આચાર્યોએ આંચલીયાની પંક્તિમાં નાખ્યો છે. અને એથી જ કરીને જ્યારે આ પ્રમાણે છે ત્યારે ઉત્સૂત્રના માર્ગમાં પડેલો હોય તે પ્રભાવક થતો નથી. કારણ કે વિરોધ આવતો હોવાથી અને વિરોધ તો આ પ્રમાણે છે.
જો કે કોઈક વખતે ઉત્સૂત્રમાં પડેલો આત્મા અન્યતીર્થિ સાથે અસંભવિત હોય એવો જય મેળવીને ઉન્નતિને પામે છે. તોપણ તે ‘પ્રવચન પ્રભાવક' કહેવાતો નથી. પરંતુ પોતે જે માર્ગનો આશ્રય કરેલો છે તે માર્ગનો જ પ્રભાવક કહેવાય છે. અને તેજસ્વી બનેલો તે માર્ગ, વિશેષ કરીને પ્રવચનનો ઉપઘાતક બને છે. જેવી રીતે દિગંબર પક્ષીયનો જય થયો હોય તો દિગંબર પક્ષનો તે આત્મા શ્વેતાંબર પક્ષને જ ઉચ્છેદી નાંખવા ઇચ્છે છે. તેથી કરીને ઉત્સૂત્રમાર્ગાશ્રીતપણું અને પ્રવચન પ્રભાવકપણું તે બન્નેને વિષે શીત અને ઉષ્ણ સ્પર્શની જેમ સાથે રહેવામાં મોટો વિરોધ આવે છે. અને તેવી રીતે પ્રવચન પ્રભાવક કહેલ હોવાથી તે જિનેશ્વરસૂરિ કે શ્રી અભયદેવસૂરિ, ખરતર નામથી અંકિત કેવી રીતે થાય? અર્થાત્ ન જ થાય. ।। ગાથાર્થ-૮૮ ॥
આ પ્રમાણે કહેવા છતાં પણ કોઈક અન્યથાભાવને પામેલો પણ આત્મા કેવો થાય? તે દેખાડવાને માટે બે ગાથા કહે છે.
