Page Text
________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૩૧૫ આ શ્લોકમાં “મારા ગુરુ જિનેશ્વરસૂરિ એ પ્રમાણે જિનવલ્લભ બોલ્યાં છે. ગુરુશિષ્યનો સંબંધ શ્રીજિનેશ્વરસૂરિ અને જિનવલ્લભસૂરિનો જ છે. નહિ કે અભયદેવસૂરિ અને જિનવલ્લભસૂરિનો!! એ પ્રમાણે જિનવલ્લભસૂરિના વચનથી જ જણાઈ આવે છે. વાદી પ્રશ્ન કરે છે કે “પહેલા કાવ્યના ચોથા ચરણમાં “તસ્યો સં૫રમવાણ તતઃ કુતં તિ આ ચોથા પદને આશ્રીને અભયદેવસૂરિ અને જિનવલ્લભસૂરિનો સંબંધ “ઉપસંપદાને આશ્રીને’ જિનવલ્લભસૂરિવડે જ જણાવેલો છે તેનું કેમ?” જો આ પ્રમાણે પૂછતો હો તો તારી વાત સાચી છે પરંતુ “તેવા પ્રકારના સંબંધનું અકિંચિત્કરપણું હોવાથી.” તે આ પ્રમાણે :–ઉપસંપન્નપણું, શ્રુત આશ્રીને જ જિનવલ્લભવડે કરીને કહેવાયું છે. અને તે વાત વિચારતાં દીક્ષા અંગીકાર કરવાપૂર્વક યોગઆદિના અનુષ્ઠાન કર્યા સિવાય જ સિદ્ધાંત વાચના સંભવી - શકતી નથી. એ પ્રમાણેનું હોવાથી બાકી રહેલા એવા કર્મગ્રંથાદિ પ્રકરણ અને વ્યાકરણ આદિને આશ્રીને ઉપસંપદાપણું સંભવે છે. અને “ચૈત્યવાસી હશે ત્યારે યોગ અનુષ્ઠાન કર્યું હશે?' એવી શંકા પણ ન કરવી. કારણ કે ગણધરસાર્ધશતકની અંદર જે વર્ણન કર્યું છે તેવા વર્ણન વિશિષ્ટ આત્માને યોગ્ય અનુષ્ઠાનનો અસંભવ હોવાથી. અને તેથી કરીને તેવા પ્રકારનાં કાંઈક શ્રુતને આશ્રીને ઉપસંપદાપણું સંભવતું હોવા છતાં પણ તેમાં આ બધી વાતો વિચારવા જેવી છે.
હવે ઉપસંપદા બે પ્રકારે હોય છે. એક સાંભોગિક ઉપસંપદા અને બીજી વિસાંભોગિક ઉપસંપદા. તેમાં જે સાંભોગિક ઉપસંપદા પ્રાપ્ત થાય છે તે દિગબંધન આદિ વડે કરીને સમાન છે. અને તે સાંભોગિક ઉપસંપદા, એક જ ગચ્છ વિદ્યમાન હોવા છતાં પણ દીક્ષાદાતા આચાર્યની અપેક્ષાએ બીજા આચાર્યને આશ્રીને છે. અને તેથી કરીને તેની સાથેનો માંડલી આદિનો વ્યવહાર પોતાના શિષ્યની જેવો જ હોય છે. અને વિસાંભોગિક જે ઉપસંપદા છે તે તો ગઠ્ઠાંતરીય હોય અને દિગબંધ આદિથી એ દેશ હોય તેનો વિવક્ષિતકાર્ય પૂરતો જ શિષ્યપણાનો વ્યવહાર હોય છે. તે શ્રાવક આદિની જેવો જાણવો. શ્રાવકનો પણ વ્યવહાર, આગમને વિષે શિષ્યપણા તરીકે પ્રતિપાદન કરેલો છે. ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર—૭૫૯–સૂત્રમાં જણાવ્યું છે :-“ચંપા, પતિ નામ, સીવણ માસ વાળા | મહાવીરસ ભાવગો, સીસો સો ૩ મહBગો’ Iકા ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર ૭૫૯
ચંપાનગરીની અંદર પાલિત નામનો વાણિજ્ય–વેપારી હતો જે, મહાત્મા મહાવીરનો શિષ્ય હતો.” ઉપસંપદા તો એક બાજુએ રહો. પરંતુ કાંઈક શિખામણ માત્ર આદિવડે કરીને એકપાક્ષિક (ગુરુ શિષ્યનો) સ્વીકારવડે કરીને પણ ગુરુ શિષ્યપણાનો વ્યવહાર પ્રવચનમાં પ્રસિદ્ધ છે. જેવી રીતે મહાવીર અને મંખલિપુત્રનો. મંખલિપુત્રને મહાવીરે દીક્ષા આપી નથી તેમ ઉપસંપદા પણ આપી નથી. શ્રાવક જ છે; પરંતુ કાંઈક તેવા પ્રકારના પ્રશ્નોત્તરના દાનમાત્રવડે શિક્ષા પામેલો છે. અને શીખેલો હોવાથી
તમારો શિષ્ય છું.’ એ પ્રમાણેના સંખલિપુત્રના વચનમાત્રનો સ્વીકાર કરવાવડે કરીને એક પાક્ષિક સ્વીકાર મહાવીરદેવે કર્યો છે. એ પ્રમાણે અભયદેવસૂરિ અને જિનવલ્લભસૂરિનો સંબંધ પણ અસંભવિત હોવા છતાં પણ કાંઈક રીતે સંભવિત ઉપસંપદા પ્રાપ્ત ગણાય; પરંતુ તે અકિચિત્કર જ છે. તેથી કરીને જિનવલ્લભવડે કરીને પોતાનું ભિન્નગણ સંબંધીપણું જ જણાવવું પડેલ છે તે યુક્તિયુક્ત જ છે. અને સાંપ્રતકાલના આત્માઓ, જે પટ્ટધર આદિપણાનો સંબંધ પોકારે છે એ તો દેવતાયત્તપણાના જેવો
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |