Page Text
________________
૩૦૨ >
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ વળી બીજી એક મોટા આશ્ચર્યની વાત એ છે કે ગણધર સાર્ધશતક બૃહદ્ધત્તિની અંદર જિનેશ્વરસૂરિના વર્ણનમાં ફેંકી દેવાલાયક ફાસફૂસ એવા અનેક વાક્યો લખ્યા છે. પરંતુ ખરતર બિરુદ કેમ નથી લખ્યું? વળી–“રાજા તો ન્યાયવાદી છે તેથી જ્યાં સુધીમાં કાંઈ બોલતો નથી” એવું જિનેશ્વરસૂરિના વર્ણનમાં લખ્યું છે તો પછી રાજાએ “ખરતર બિરુદ આપ્યાની વાત ક્યાંથી સંભવે? કારણ કે મૌન રહે છતે બિરુદ દેવા આદિની વાતનો જ સંભવ નથી. અને એથી કરીને ગણધર સાર્ધશતક બૃહદ્ધત્તિ રચનાકાલે બહુલતાએ કરીને ખરતર નામની પ્રસિદ્ધિ જ નહોતી. પરંતુ જિનેશ્વરસૂરિના મુખથી
વિધિસંઘ–વિધિસમુદાય-વિધિકર્મ–ઇત્યાદિ અને લોકમુખથી ઔષ્ટ્રિક (નામ) પ્રસિદ્ધ છે. એથી જ કરીને જિનદત્તનો શિષ્ય જિનચંદ્ર અને તેનો શિષ્ય જિનપતિ. તેમને અને તે જિનપતિથી પ્રતિબોધિત થયેલા ષષ્ઠીશતક પ્રકરણના કરનાર નેમિચંદ્ર ભંડારી વડે જિનવલ્લભના જ ગુણાનુરાગવડે કરીને જિનવલ્લભની સ્તુતિ કરતાં કોઈપણ ઠેકાણે “ખરતર ગચ્છ' લખ્યું નથી. પરંતુ “શ્રી વીરજિનેશ્વર ભગવાનના ચરણ કમલને તથા ગણધર ગૌતમ સ્વામીને પ્રણામ કરીને' ઇત્યાદિ ખરતરમાં પ્રસિદ્ધ એવા જિનવલ્લભના વર્ણનમાં “વિધિ સમુદાય જયવંતો વર્તો' ઇત્યાદિ જણાવ્યું છે અને એ પ્રમાણે તેના પક્ષના જે જિનમંદિરો છે તેમાં કોઈ કોઈ પ્રશસ્તિ આદિમાં ‘વિધિપક્ષ' એવું લખેલું પણ દેખાય છે. લોકોક્તિવડે કરીને ઔષ્ટ્રિક શબ્દની પ્રવૃત્તિ થઈ હતી. તેમજ આંચલીયાની બનાવેલી શતપદી ગ્રંથમાં હું સંક્ટિ ૧૦ ઇત્યાદિ પુરાતન કાવ્યની અંદર જે ખરતરનો અધિકાર છે ત્યાં પણ “ઔષ્ટ્રિક નામવડે જ વાત ચાલે છે.
વળી ખરતરની પટ્ટાવલીમાં જેવી રીતે “ખરતર બિરુદ લખ્યું છે. તેવી રીતની વાત સભામાં બોલવી પણ અયુક્ત છે. તે આ પ્રમાણ “સંવત-૧૦૨૪–વર્ષે અણહિલપુર પાટણમાં દુર્લભરાજની રાજસભા સમક્ષ સરસ્વતિ ભંડાગારમાંથી લાવેલા દશવૈકાલિકપુસ્તક વાંચવાની પ્રતિજ્ઞા વડે કરીને મેળવેલું છે. આત્મલઘુપણું જેમણે એવા વાદવિવાદના અંતરાલમાં પત્ર=પાના ચોરતાં ચોરતાં એવા ચૈત્યવાસીઓની સાથે તેનો ન્યાય કરવાવડે કરીને મેળવેલું ગુરુપણું જેમણે રાજલોક જાગતો હોવા છતાં પણ “અહો! ચોરી કરે છે. એ પ્રમાણે બોલતાં અહો! આ ખતરો છે એમ પ્રશંસાથી પ્રાપ્ત કરેલું ખરતર બિરુદ જેમણે” એ પ્રમાણે જિનેશ્વરસૂરિને લઘુપણું પમાડતું તે તેમાં લખાણ છે. તે સંભવતું નથી. પરંતુ પૂર્વે જણાવી ગયેલા પ્રકારવડે કરીને તે ખરતર બિરુદ જિનદત્તવડે કરીને જ પ્રગટ કરાયું છે. અને તે તેને જ શોભતું છે. કારણ કે બાલ્યકાળથી માંડીને જ તેવા પ્રકારની તર્કશ) વાણીનો વિલાસ કરવાનું સર્વજન પ્રતીત હોવાથી. “સર્વથા નહિ બનેલું એવું ખોટું જ લખાણ પટ્ટાવલીની અંદર કેવી રીતે લખી શકાય?' એવી શંકાને કોઈ સ્થાન નથી. કારણ કે તેઓને તેવા પ્રકારનું લખવામાં ભયનો અભાવ છે. જો એમ ન હોય તો તેમના કહેવા પ્રમાણે “જિનેશ્વરસૂરિથી જ ખરતર બિરુદ થયું છે.” એ પ્રમાણે ખરતરો બોલતાં હોવા છતાં પણ ખરતર ગચ્છમાં ઉદ્યોતનસૂરિ ઇત્યાદિ પોતાની જ વાતથી વિરુદ્ધ એવું વચન જેસલમેરના પ્રાસાદનાં શિલાલેખમાં કોતરાવીને લખાવી નાંખ્યું છે. ત્યાનો શિલાલેખ આ પ્રમાણે “શ્રીમહાવીરસ્વામીના તીર્થમાં શ્રી સુધર્માસ્વામીની પાટપરંપરાએ શ્રી ખરતર
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |