Page Text
________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૨૫૭ દીક્ષા આપીએ.” ત્યારે પુણ્યશાળી માતાએ કહ્યું કે “હે ભગવંત! મહેરબાની કરીને તે પ્રમાણે કરો. જેથી કરીને મારો પણ નિસ્વાર થાય.” વળી ઉપાધ્યાયે પૂછયું કે આ છોકરો કેટલા વર્ષ પ્રમાણનો થયો? ત્યારે તેની માતાએ કહ્યું. વિ. સં. ૧૧૩રમાં જન્મ થયો. તેથી કરીને ૧૧૪૧ના સંવત્સરમાં શુભલગ્ન ઉપાધ્યાયે દીક્ષા આપી. અને તેનું સોમચંદ્ર એવું નામ કર્યું. - ત્યારપછી ઉપાધ્યાયે સર્વદેવગણિને કીધું કે કેટલાક વર્ષ આનું પરિપાલન કરો. બહારભૂમિ લઈ જવું આદિ બધું કાર્ય કરવું અને ક્રિયાકલાપ શીખવાડો. તથા આને ઘરમાં સૂત્રપાઠ કરેલો નથી એથી કરીને “કરેમિ ભંતે' ઇત્યાદિ પાઠ ભણાવો. (આમ કહીને એને સોંપ્યો) વ્રતના પહેલા દિવસે સર્વદેવગણિવડે કરીને સોમચંદ્રમુનિ (નવદીક્ષિત) બહારભૂમિ લઈ જવાયો. ત્યાં અજ્ઞાનપણું હોવાથી ઉગેલાં ક્ષેત્રોને (ઉગેલા છોડવાઓને) તોડ્યા. ત્યારપછી શિક્ષાને નિમિત્તે (એને શિક્ષા કરવા માટે) રજોહરણ અને મુહપત્તિ, સર્વદેવગણિએ ખેંચી લીધા. અને કહ્યું કે “વ્રતગ્રહણ કર્યા પછી છોડવાઓ કેમ તોડે છે? માટે તું તારા ઘરે જા.” આમ કહ્યું. તે વખતે ઉત્પન્ન પ્રતિભાવાલા એવા સોમચંદ્ર કહ્યું. “ગણિમહારાજે કર્યું તે બરાબર અને યુક્ત કર્યું છે, પરંતુ મારી ચોટલી તમે લીધી છે એ તમે પાછી આપો. એટલે મારા ઘરે જાઉં.' આ વાત સાંભળીને સર્વદેવગણિને આશ્ચર્ય થયું કે–“નાનકડો બાલક છે છતાં સાચા ઉત્તરોનું દેવાપણું કેવું છે? આનો જવાબ શું દેવો?” આ બધી વાત ધર્મદિવ ઉપાધ્યાય પાસે સર્વદેવગણિએ જણાવી. ધર્મદેવ ઉપાધ્યાયે ચિંતવ્યું. આ યોગ્ય થશે.”
* “આખા પાટણની અંદર ભમતાં એવા સોમચંદ્ર લક્ષણપંજિકા આદિ શાસ્ત્રો ભણવાનો આરંભ કર્યો. એ પ્રમાણે ભાવદેવસૂરિની ધર્મશાલામાં પંજિકા ભણવાને માટે એક વખત જતાં એવા સોમચંદ્રને કોઈક ઉદ્ધત શ્રાવકવડે કહેવાયું કે “હે સિતપટા! ભણવા માટે કપાલિકાનું ગ્રહણ શું કામ?” ત્યારે સોમચંદ્રે કહ્યું કે “તારા મુખને ચૂરવા માટે અને મારા-મુખને શોભાવવા માટે.” એવું કહેવાથી પોતે કાંઈપણ બોલી શકવાને સમર્થ ન હોવાથી નિરુત્તર થઈને શ્રાવક ચાલ્યો ગયો. અને સોમચંદ્ર ભણવાને સ્થાનકે ગયો. ત્યાં અધિકારીઓના છોકરાંઓ પંજિકા ભણી રહ્યાં છે.”
એક વખતે આચાર્યે પરીક્ષા માટે સોમચંદ્રને પૂછયું કે ન વિદ્યતે વારો યત્ર સ નવવાર યથાર્થ નામ છે એમ આચાર્યે કીધું. આ પ્રમાણે કહેતાંની સાથે તૂરત જ સોમચંદ્ર કીધું એવું ન બોલો ત્યારે શું? નવરાં નવવારઃ આમ વ્યુત્પત્તિ કરવી જોઈએ. આચાર્યે જાણ્યું ખરેખર આનો અત્યંત સદુત્તર છે. આની સામે બોલી શકાય તેવું નથી.
હવે એક વખત લોચનો દિવસ હતો. તેથી સોમચંદ્ર વ્યાખ્યાન ભણવા માટે આવ્યો નહિ. વ્યાખ્યાનની વ્યવસ્થા આ પ્રમાણેની હતી કે–જો એક પણ છાત્ર, વ્યાખ્યાન વખતે ન આવે તો વ્યાખ્યાન ન થાય. ત્યારે અધિકારીઓના પુત્રોએ ગર્વ સાથે આ પ્રમાણે કહ્યું કે હે આચાર્ય મિશ્ર! સોમચંદ્રના સ્થાને આ પથરો ધરેલો છે. માટે તમે વ્યાખ્યાન ભણાવો. એથી કરીને તે અધિકારીઓના પુત્રોના અનુરોધ કરીને વ્યાખ્યાન ચાલુ કર્યું. બીજે દિવસે સોમચંદ્ર આવ્યો અને છાત્રોને પૂછ્યું કે ગઈકાલે મારા વિના પાઠ કેમ ચલાવ્યો? ત્યારે તે અધિકારી પુત્રોએ કહ્યું કે “તારાવતી સામે પથરો પ્ર. ૫. ૩૩
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |