________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ર૩૯ અરિહંતાણં'' આદિ એ નમસ્કારની પદાવલીઓને સ્મરતાં છતાં તેવી રીતના જ કાંઈ ધ્યાનગોચરી થાય છે. વળી તે અરિહંત આદિઓના અશ્રદ્ધાનને ભજવાવાળા નથી. તેમજ અમારા આચારથી વિપરીત રીતના ઉપદેષ્ટા પણ અરિહંતાદિ નહિ. અને એથી કરીને સ્પષ્ટ થાય છે કે તે કુપાક્ષિકવર્ગ, નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ કરતો હોવા છતાં પણ (પોતાના આચારને અનુકૂલ એવા અથવા તો પોતાના આચારને પોષણ આપે એવા અરિહંત આદિઓને કલ્પીને સ્મરણ કરતાં હોવાથી.) પ્રતિ સમયે અનંતભવયોગ્ય એવા ક્િલષ્ટ કર્મોનું ઉપાર્જન કરે છે. અનંતો સંસાર વધારી રહ્યા છે. // ગાથાર્થ-૧૩૬ / હવે આ પ્રમાણે આઠ ગાથાવડે કરીને નમસ્કારના અધ્યયનની બાબતમાં યોગ્યાયોગ્યનો વિચાર કર્યા બાદ યોગ્યને જ નમસ્કારનું અધ્યયન અને અધ્યાપન યોગ્ય છે. બીજાને નહિં. આ પ્રમાણે જણાવીને હવે ઉપધાન પણ કેવી જિજ્ઞાસાપૂર્વકના? તે બતાવાય છે.
उवहाणं पुणं नाणा, जह तह रइअंमि जेण केणावि । किंतु रयणाविसेसे, पुरिसविसेसेण जहजुग्गं ॥१३७॥
ઉપધાન પણ જે કોઈપણ પુરુષે જે તે રીતે રચેલા શ્રુતવડે કરીને થતાં હોય તે આજ્ઞા જિનાજ્ઞા થતી નથી, પરંતુ પુરુષ વિશેષે એટલે કે આગમવ્યવહારી પુરુષવડે કરીને સૂત્રરચનાસ્વરૂપ શ્રતને વિષે યથાયોગ્ય એટલે કે યોગ્યને ઓળંગ્યા સિવાય પુરુષવડે કરીને જે ઉપધાન કરાય તે જિનાજ્ઞા છે. યથાયોગ્ય એટલા માટે કહ્યું છે કે આગમવ્યવહારના કાલમાં ધન્યર્ષિની જેમ ઉપધાન ન પણ હોય. કારણ કે આગમનું બળવાપણું હોવાથી. અથવા તો કોઈકને ક્યારેક અનિયત વિધિ પણ સંભવે છે. નિયત વિધિપૂર્વકના ઉપધાન, શ્રુતવ્યવહારના કાલે હોય જ. એ પ્રમાણે યથાયોગ્યપદનો અર્થ જાણવો. | ગાથાર્થ-૧૩૭ | હવે આ ઉપર દૃષ્ટાંત આપે છે.
जह सुअकेवलिरइए, निब्रुत्तिमुहंमि नत्थि उवहाणं । पजोसवणाकप्पे, अत्थि तओ तंपि णेगविहं ॥१३८॥
જેવી રીતે શ્રુતકેવલી એવા ભદ્રબાહુસ્વામીએ રચેલાં નિયુક્તિ પ્રમુખ ગ્રંથોને વિષે એટલે કે આવશ્યકાદિ નિયુક્તિ–ઉવસગ્ગહર ગઠ્ઠા સમણે મયવં ઇત્યાદિ સ્તોત્ર આદિમાં ઉપધાન જણાવેલ નથી. અને પર્યુષણા કલ્પસૂત્રમાં જણાવેલ છે. કર્તાની સામ્યતા હોવા છતાં પણ રચના વિશેષમાં જ ઉપધાન જણાવેલ છે. જ્યારે આમ છે ત્યારે તે ઉપધાન પણ વિવિધ પ્રકારના કાલિક અને ઉત્કાલિક આદિ ભેદે છે. અને તે પણ નિયતદિન અને નિયતતપવાલું ઉપધાન જિનેશ્વર ભગવાનની આજ્ઞા સાથે કરીને હોય છે, નહિ કે પોતાની ઇચ્છાએ. એથી જ કરીને આચારાંગમાં ૫૦-દિવસના જોગ અને સ્થાનાંગ સૂત્રમાં (આચારાંગની અપેક્ષા) ગ્રંથનું વિસ્તારપણું હોવા છતાં પણ ૧૮-દિવસના ઉપધાન છે. ઇત્યાદિ જાણીને સૂરિપરંપરાથી આવેલી વિધિ પ્રમાણે યોગ-ઉપધાન કરવા. | ગાથાર્થ-૧૩૮ છે.
