________________
૨૩૮
કુપક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
તેથી કરીને નામ એક છતાં પણ પોત પોતાની મતિ કલ્પનાને અનુસારે અનેક જાતના સંકેતને વશે કરીને વિધવિધ પ્રકારના અર્થને તે પરમેશ્વર શબ્દ પામેલો છે. અને તે પરમેશ્વરના નામનું ધ્યાન કરવા છતાં પણ પોતપોતાના આચાર પ્રરૂપવાવાલાને અને વિધવિધ પ્રકારના વિચિત્ર આકારને ધારણ કરનારી મૂર્તિને ધ્યાતાં (ધ્યાન કરતાં) હોય છે. અને તે તે મતના શ્રદ્ધા આદિએ આચારની આરાધનવડે કરીને જે જે ફલ થાય છે તે ફલ તે તે પ્રકારના ધ્યાનવડે કરીને પણ થાય છે. કારણ કે તે પ્રતિનું અનન્યપરિણામ સ્વરૂપ હોવાથી ।। ગાથાર્થ-૧૩૪ ।।
હવે તેવા પ્રકારના પરિણામને પ્રગટ કરવા માટે ઉપાય જણાવે છે.
पुच्छितो लोओ, निअनि अआयारभासगं भणई । आयारं पुण बंभेसरमाइ अबिंबरूवाई ॥१३६॥
કુશ્રદ્ધાવાળો લોક જે છે તે ‘‘તમારો પરમેશ્વર કેવા પ્રકારનો છે? એ પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછવા માટે પ્રેરણા કરાયે છતે તે કુપાક્ષિકો, પોતપોતાના માર્ગને પ્રગટ કરનારને જ પરમેશ્વર કહે છે અને એ પ્રમાણેના પરમેશ્વરની અને આચારની પરસ્પર પ્રામાણિકતાની અપેક્ષા હોવાથી પ્રમાણ પદવી પામે છે. એટલે આ કહેવાનો ભાવ એ છે કે—પોતાને ઇષ્ટઆચારના પ્રરુપવાવાલા હોવાથી જ પરમેશ્વરનું પ્રામાણ્ય છે અને તેવા પ્રકારના પરમેશ્વરે પ્રરુપેલા હોવાથી જ આચારમાં પણ પ્રામાણ્યપણું છે. પરમેશ્વરના અપ્રામાણ્યમાં આચારનું પણ અપ્રામાણ્યપણું. આચારના અપ્રમાણમાં પરમેશ્વરનું અપ્રમાણપણું જ છે એટલે એકબીજામાં પરસ્પર સાપેક્ષતા રહેલી છે. વિચારાતી એવી તે સાપેક્ષતા પરમેશ્વર અને આચાર તે બન્નેનું કથંચિત્ ઐક્યપણું જ સૂચવે છે. અને એથી કરીને પોતાના માર્ગના જે આચારો તેનું અનન્ય રુપપણું હોવાથી પરમેશ્વરનું ધ્યાન પણ મિથ્યાર્દષ્ટિઓને અકિંચિત્કર થાય છે. તેવી રીતે આકાર પણ બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ આદિ પ્રતિબિંબરૂપે જણાવે છે. પ્રશ્નકાર જ્યારે પ્રશ્ન પૂછે કે તમારા પરમેશ્વર કેવા આકારના છે? એ પ્રમાણે પૂછે છતે કોઈક બ્રહ્માની મૂર્તિનો આકાર કહે. કોઈક ઇશ્વરના લિંગને–શિવનો આકાર કહે, કોઈક નારાયણ, કૃષ્ણ વાસુદેવનો આકાર કહે ઇત્યાદિ એ પ્રમાણે પરમેશ્વર નામનું એકપણું હોવા છતાં પણ પોતપોતાના આચાર, આકાર અને ધ્યાનની પરતંત્રતા આદિવડે કરીને પરમેશ્વરનું ધ્યાન કરવામાં પોતપોતાના મતની ક્રિયાથી ઉત્પન્ન થતું જ ફળ પરમેશ્વરના ધ્યાનમાં પણ મલે છે. ।। ગાથાર્થ-૧૩૫ ॥
હવે આ કહેલા પરમેશ્વરના દૃષ્ટાંતને ચાલુ અધિકારમાં જોડતા કહે છે. एवं कुवक्ख वग्गो, पुच्छितोऽवि भणइ अम्हाणं । સદ્દહળાસમા ને તે, અરિહંતા{ળોમિમયા ।।૧રૂદ્દા
એ પ્રમાણે પૂર્વે જણાવેલા ન્યાયવડે કરીને પૂછાતો એવો તે કુપાક્ષિક વર્ગ પણ કહે છે કે
જે અમારી શ્રદ્ધા આદિની સરખા તે જ અરિહંત આદિઓ અમારે પ્રમાણ છે. એટલે કે “નમો
