________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૨૩૩ सक्कस्स य सक्कथए, उवहाणं नेव संभविजावि । ता कह नराण हुज्जा ? इअ संकप्पो महापावो ॥१२३॥
ખરેખર શકસ્તવ વિષયક ઉપધાન બોલનારને ૩૫ દિવસ પ્રમાણના ઉપધાન કહેલાં છે. તે શકસ્તવ ઉપધાન શક્રને-ઈન્દ્રને સંભવતાં નથી. તો માણસને કેમ સંભવિત હોય? એવા પ્રકારની જે શંકા છે તે મહામોહનીયના હેતુ સ્વરૂપ છે. // ગાથાર્થ-૧૨૩ | હવે તે વિકલ્પને દૂર કરે છે. '
सक्वत्थओ अ दुविहो, देवकओ तहय गणहरेण कओ। दुहं सकयत्तणओ, असंभवा हुन्ज उवहाणं ॥१२४॥
શક્રસ્તવ બે પ્રકારનો છે. એક શક્ર આદિ દેવે કરેલો અને બીજો ગણધરત. દેવકૃતશકસ્તવ અનેક પ્રકારના છે. દેવકૃત જે શકસ્તવ છે તે એક સ્વરૂપ રહેતો નથી; પરંતુ ઇન્દ્ર, વિજયદેવ, સૂર્યાભદેવ આદિના યથા અવસરે એટલે જિનપૂજનના અવસરે કર્મના ક્ષયોપશમની વૈચિત્ર્યતાવડે કરીને ભિન્ન ભિન્ન ભણેલા છે. અને એથી જ કરીને દેવકૃત જે શકસ્તવો છે તે અનેક યાવત્ અનેક પાઠવાલા છે. આમ છતાં પણ ઇન્દ્રમહારાજે કરેલ જે શકસ્તવ તેના અનુકરણરૂપ હોવાથી તે બધીય દેવકૃત સ્તવનાઓને શક્રસ્તવ કહેવાય છે. એ પ્રમાણે ગણધરકૃત શકસ્તવમાં પણ જાણવું. કારણકે શિક્ર અને ગણધર એ બન્નેનું શકસ્તવ સ્વકૃત છે માટે એ બન્નેના ઉપધાનો અસંભવિત થશે. ગાથાર્થ–૧૨૪ | હવે કેવી રીતે અસંભવિત થાય? તે જણાવે છે.
उद्देससमुद्देसाणुण्णा-पमुहोवहाण-किरिआओ।
गुरुपुब्बे अज्झयणे, हवंति सकयंमि नेव गुरु ॥१२॥
અવિચ્છિન્ન પરંપરાએ આવેલી ઉદેશ, સમુદેશ અને અનુજ્ઞા પ્રમુખ એવી જે ઉપધાન ક્રિયા તે ગુરુપૂર્વક અધ્યયનમાં ભણવામાં હોય છે. ગુરુપૂર્વ એટલે ઉદ્દેશા આદિના ઉપદેષ્ટા ગુરુમહારાજ હોય છે. જેથી કરીને ગુરુ છે પૂર્વમાં જેને એવા ઉદ્દેશ સમુદેશ આદિ અધ્યયનમાં-ભણવામાં હોય છે. અને પોતાના રચેલા શક્રસ્તવમાં અને સામાયિક આદિ દ્વાદશાંગીમાં કોઈ ગુરુ જ નથી. અને જો ગુરુપણું માનીયે તો તેમાં સ્વકૃતત્વનો વ્યાઘાત છે. અને ગુરુના અભાવે ઉદ્દેશ, સમુદેશ આદિના કરનારા કોણ હોય? કોઈ ન હોય? શકસ્તવમાં શકને ઉપધાનના અભાવવડે કરીને મનુષ્યોને પણ ઉપધાન ઉચિત નથી. એવો જે વિકલ્પ કરવો તે મહાનું અજ્ઞાન છે || ગાથાર્થ-૧૨૫ .
હવે ઉપધાન વિષે પણ ગુરુની અનુજ્ઞા એક સ્વરૂપ નથી તે બતાવે છે. गुरु आणा य अणुण्णा, दुविहा सावयमुणीणमहिगिच्च । सम्मं धरणे सम्मं, धरणे दाणे अ कमवयणा ॥१२६॥ ...
પ્ર. ૫. ૩૦
