________________
ર૩ર
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ सब्बभंतरभूओ, पंचनमुक्कार तेण तहाभूओ।
મારૂ માસુમધંધો, વણે સાદા નદ મૂd ૧૨થી.
જે કારણવડે કરીને સર્વશ્રુત અત્યંતરરૂપ (શ્રી નવકાર) છે! તે જ કારણવડે કરીને તે પંચનમસ્કાર સર્વવ્યંતરભૂત થયો થકો શ્રુતસ્કંધ કહેવાય છે. કારણ કે સર્વશ્રતનું મૂલભૂતપણું હોવાથી. આ વાતપર દૃષ્ટાંત આપે છે. જેવી રીતે વૃક્ષને વિષે શાખાઓનું મૂલ, સ્કંધ ગણાય છે. અને વંધાણ
છા સમુતિ સદા (૬-૪૧૬૦) સ્કંધમાંથી પછી શાખાઓ થાય છે.” એ પ્રમાણેનું આગમ વચન હોવાથી અને લોક પ્રતીત હોવાથી નમસ્કારનું શ્રુતસ્કંધપણું સિદ્ધ થયું. // ગાથાર્થ-૧૨૦ ||
હવે સામાયિક અધ્યયનના એક ભાગરૂપ નવકાર હોવા છતાં તે નવકારને શ્રુતસ્કંધનો જે વ્યપદેશ કર્યો છે. તેમાં બીજું દષ્ટાંત આપે છે.
पउमद्दहजलदेसो, पिहब्भूओ खंध सिंधुकुंभंभो। .
तित्थयरोऽविअ देवो नरजाइपुढो न तप्पडिओ ॥१२१॥ હિમવાનું પર્વતના શિખર પર રહેલો પદ્મથી શોભતો જે દ્રહ પઘસરોવર, તેનો જે જલપ્રવાહ તેમાંથી અંશભૂત થયેલો–જુદો પડેલો સિંધુ કુંભ થાય છે. એનો ભાવ આ છે કે તેમાંથી પદ્મદ્રહમાંથી જુદો પડેલો જે સ્કંધ=વિભાગ તેને આ સિંધુ નદી છે, આ સિંધુ નદીના ઘડાનું પાણી છે. અથવા સિંધુ નદીના પાણીથી ભરેલો આ ઘડો છે.” હવે અહિંયા આમાંનો એક ભાગ, સ્કંધ આદિના અનેક વ્યપદેશને ભજે છે કે નહિં? ભજે છે. તેવી રીતે તીર્થકર ભગવંતો નરજાતિમાંથી બુદ્ધિએ કરીને જુદા થયેલ છે. એટલે કે પૃથક્ વિવક્ષા કરાયેલા હોવાથી દેવપણાને પામે છે. દેવત્વને ભજે છે; પરંતુ તેમાં પડેલો ન ગણાય. મનુષ્યને વિષે હોવા છતાં મનુષ્ય જાતિમાં હોવા છતાં તે મનુષ્ય ગણાતો નથી. (સામાન્ય માનવી તરીકે ગણાતો નથી) આ જુદાપણાની દૃષ્ટિએ કરીને જુદા નામે જણાવાય છે. // ગાથાર્થ-૧૨૧ ||
હવે વિવાદાસ્પદને પામેલ નવકારને વિષે યોજના કહે છે.
एवं चिअ सामाइअपिहब्भूओ पंचमंगलो खंधो । अण्णह तदिक्कदेसो, एसो विउसाण उवएसो ॥१२२॥
આ પૂર્વે કહેલા પ્રકારવડે કરીને નિશ્ચયે સામાયિક અધ્યયનથી જુદો “નમો અરિહંતાણંથી પઢમં હવઈ મંગલમ્” સુધીનો પંચમંગલ નમસ્કાર જે છે તે શ્રુતસ્કંધ કહેવાય છે. નહિતર તો સામાયિકથી અપૃથગભૂત વિપક્ષામાં એટલે કે સામાયિક અધ્યયન સંબંધીની વિવક્ષામાં આ પંચમંગલ મહાશ્રુતસ્કંધસ્વરૂપ નવકાર, સામાયિક અધ્યયનનો એક ભાગ જ છે. એ પ્રમાણેનું પંડિતોનું વચન જાણવું. | ગાથાર્થ–૧૨૨ | હવે ફરી પણ પારકાની આશંકા જણાવે છે.
