Page Text
________________
૨૦૪ જે
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રાઝિરણાનુવાદ જે અધ્યયન, જે જે શ્રુતસ્કંધ, જે જે અંગકાલિક અને ઉત્કાલિક અંગો અને અનંગ એટલે અંગ બાહ્ય સંબંધીના જાણવા. અને તે ઉપધાન, નિર્વિકૃતિઆદિથી (નીવિ આદિથી) જાણવા. તે બધાય શ્રુતને વિષે કરવાના. હવે આ જે ઉપધાનો છે તે બે પ્રકારના છે. આગાઢ અને અનાગાઢ. તેમાં જે આગાઢ શ્રુત છે તે ભગવતી આદિ અને અનાગાઢ છે તે આચારાંગ આદિ.” એ પ્રમાણે નિશીથચૂર્ણિમાં કહેલું છે. તથા તેવી જ રીતે પંચવસ્તુકસૂત્રની પ૭૯ની ગાથામાં–
उवहाणं पुण आयंबिलाई, जं जस्स वण्णिअं सुत्ते।
तं तेणेव उ देअं, इहरा आणाइआ दोसा ॥१॥ આ ગાથાની વ્યાખ્યામાં વળી ઉપધાન જે અધ્યયન આદિના આયંબીલ આદિ જે તપ કહેલ છે તે દ્વારા અધ્યયન આદિ તે રીતે દેવાય, જો એ સિવાય દેવાય તો આજ્ઞાભંગાદિ ચાર દોષની પ્રાપ્તિ થાય છે. એ પ્રમાણે પૂ.આ.ભ. શ્રીહરિભદ્રસૂરિજીકૃત વૃત્તિની પોથી નંબર ૧૫રના ૫૧મા પાને જણાવેલ છે. એ પ્રમાણે દશવૈકાલિકની નિયુક્તિને વિષે પણ વાતે વિણ, વહુનાને વહાણે આ ગાથામાં કહેલું છે. એમ નહિ કહેવું કે “આ ઉપધાનની વાત સાધુને આશ્રીને જ છે. કારણક કે શ્રુતજ્ઞાનની આરાધના માટેનું વિશિષ્ટ તપનું જેને જે રીતે યોગ્ય હોય અને જે જે રીતે ઘટતું હોય તે તે રીતે સાધુને અને શ્રાવકને સંમત હોવાથી. બન્નેને પણ શ્રુતારાધન તપ સંભવ છે. વળી “સામાયિક આદિ છે અધ્યયનવાળા જે આવશ્યક શ્રુતસ્કંધના છ અધ્યયનોને આશ્રીને સાધુ અને શ્રાવક બન્નેનો પણ અધિકાર હોવાથી તે એકમાં બંનેને શ્રુત આરાધનનો તપવિશેષ યુક્ત છે બીજામાં નહિ, એવું કહી શકાય તેમ નથી. તેથી કરીને
શ્રુતસ્કંધ અને તેના અધ્યયનોનું આરાધન, નિશીથચૂર્ણિ આદિને વિષે સાધુઓને ઉદ્દેશીને જ કહેલું હોવા છતાં પણ ઉપલક્ષણથી તેના અનુયાયી–સાધુના અનુયાયી એવા શ્રાવકને પણ જેવી રીતે આજ્ઞા હોય તેવી રીતે યુક્ત છે. જેમકે વાર્તા નિવરવને મિતરવું=ઈત્યાદિ સૂત્રને વિષે સાધ્વીની વ્યાખ્યા જણાવી નહિં હોવા છતાં પણ સાધુને ઉદ્દેશીને કહેલા તે સૂત્રને વિષે સાધ્વીનું જેમ ગ્રહણ કરાય છે. તેવી રીતે સમજી લેવું. આમ ન માનીએ તો કાલાદિ જે આઠ પ્રકારનો જ્ઞાનાચાર છે “તે સાધુઓને માટે જ યુક્ત કહેવાશે.” શ્રાવકોને માટે નહિં, એવું કોઈપણ ઠેકાણે નથી : તેવી જ રીતે સાધુ માટે કહેલા આઠ પ્રકારના જ્ઞાનાચારમાંથી ઉપધાનને છોડી દઈને શ્રાવકોને સાત પ્રકારનો જ્ઞાનાચાર છે. એવું પણ કોઈપણ આગમને વિષે વિવેચન કરીને વ્યક્ત જણાવેલું નથી. પરંતુ દેશ વિરતિ તેમજ સર્વવિરતિ એ બન્નેના આરાધને તપ વિધિમાં ભેદ છે જેવી રીતે શ્રાવકને સામમિ ૩ સામનો ફુવ સવિશો નહાં એમ કહીને સાધુના જેવી ઉપમા આપી હોવા છતાં સર્વથી સાધુની સાથે સામ્યપણું લેવાનું નથી, પરંતુ દેશથી છે. અને એથી કરીને દેશથી સામ્યપણું હોવાના કારણે શ્રાવકને ઉદેશીને કરેલું પણ અનાદિ શ્રાવક વાપરી શકે છે પરંતુ સાધુ વાપરી શકતો નથી : આ પ્રમાણે સાધુને અને શ્રાવકને વિષે ઘણો ભેદ હોય છે. એ પ્રમાણે સાધુઓને આવશ્યક શ્રુતસ્કંધના યોગઉપધાન આઠ દિવસ સંબંધીના હોય છે. અને શ્રાવકોને હવે કહેવાશે તે મહાનિશીથસૂત્રમાં કહેલ,
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |