________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૨૦૩ એની વૃત્તિનો એક ભાગ આ પ્રમાણે :–યોજન જોડવું તેનું નામ યોગ=વ્યાપાર. તેનો અહિં ધર્મનો અધિકાર હોવાથી ધર્મમાં જ રહેલો એટલે કે–તદ્વાનું–ધર્મવ્યાપારવાલો. અથવા યોગ-સમાધિ તે છે જેને તે યોગવાનું. ઉપધાન એટલે અંગ, અંગબાહ્ય સૂત્રના અધ્યયન આદિને વિષે યથાયોગ આયંબીલ તપ-વિશેષ ક્રિયા, તે વાળો એટલે ઉપધાનવાળો આ પ્રમાણે-ઉત્તરાધ્યયન બૃહદ્રવૃત્તિમાં કહેલું છે તેવી જ રીતે (૭-૮૧)
तवोवहाणमादाय, पडिमं पडिवजओ।
एवंपि विहरओ मे, छउमं न नियट्टइ॥१॥ આ શ્લોકની વૃત્તિનો એક ભાગ આ પ્રમાણે છે. તપ એટલે ભદ્ર-મહાભદ્ર આદિ અને ઉપધાન એટલે આગમના ઉપચારરૂપ જે આયંબીલ આદિ તેને સ્વીકારીને એટલે તેનું આચરણ કરીને. તેવી જ રીતે દશવૈકાલિક નિયુક્તિ (૧૮૬)
काले विणए बहुमाणे उवहाणे तहा अनिण्हवणे। ..
वंजण अत्थ तदुभए, अट्ठविहो णाणमायारो॥१॥ એ દ્વાર ગાથાની ચોથી દ્વારા ગાથા આ પ્રમાણે છે.
दुग्गतिपडणुवधरणा, उवहाणं जत्थ जत्थ जं सुत्ते।
आगाढमणागाढे, गुरु लहु आणादसगपडिआ॥१॥ - દુર્ગતિમાં પડતાને ધારણ કરનાર હોવાથી ઉપધાન, જે જે સૂત્રને વિષે કહેલા છે. તે આગાઢ અને અનાગાઢ ગુરુ અને લઘુ-(આયંબીલ-નીવિ): એ પ્રમાણે નિશીથભાષ્યમાં કહેલું છે. તેની ચૂર્ણિ આ પ્રમાણે છે.
___ इआणि उवहाणेत्ति दारं, तं दव्या भावा य, दब्बे उवहाणगादि, भावे इमं दुग्गति गाहा॥ दुट्ठगती दुग्गती दुक्खं वा जंसि विज्जति, गतीए एसा दुग्गती विषमेत्यर्थः, कुत्सिता वा गतिर्दुर्गतीः, पतणं पातः, तीए दुग्गतीए पतंतमप्पाणं जे धरेति तं उवहाणं भण्णति, तं च जत्थ जत्थत्ति-एस सुत्तवीप्सा-जत्थ उद्देसगे जत्थ अज्झयणे जत्थ सुअखंधे जत्थ अंगे कालुक्कालिअ अंगाणंगेसु नेआ, जमिति जं उवहाणं णिवीतितादितं तत्थ तत्थ सुत्ते श्रुते कायवमिति वक्कसेसं भवति। 'आगाढाणागाढ' त्ति जं च उद्देसगादिसुतं भणितं तं सव् समासओ दुविहं भण्णति, आगाढमणागाढं वा, तं च आगाढसुअं भगवतिसुआइ, आणागाढमायारमाती" त्यादि निशीथचूर्णौ ।
અત્યારે ઉપધાન એ પ્રમાણેનું દ્વાર શરુ –થાય છે. ઉપધાન બે પ્રકારના : દ્રવ્યથી અને ભાવથી. દ્રવ્યમાં ઉપધાનકાદિક ગાંદલાં, તકીયા આદિ અને ભાવમાં આ પ્રમાણે યુતિ. જાથા ખરાબ ગતિ તેનું નામ દુર્ગતિ અથવા દુઃખ જે ગતિમાં રહેલું છે તેનું નામ દુર્ગતિ એટલે વિષમગતિ અથવા નિંદિતગતિ તેનું નામ દુર્ગતિ; પડવું તેનું નામ પાત. તે દુર્ગતિમાં પડતા એવા આત્માઓને જે ધારી રાખે તેનું નામ ઉપધાન કહેવાય છે. તે તે ઉપધાન, જે જે સૂત્રમાં એટલે કે જે સૂત્રના ઉદ્દેશો, જે
,,
