________________
કુપક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
૨૦૨ -
ચંદ્રપ્રભાચાર્યને કેમ પૂછવું તે માટે જણાવે છે.
णणु उवहाणाभावो -पडिसेहा अहव भणियभावाओ ? | पढमो असिद्धिरक्खसि -गसिओ अवरो अ दुविगप्पो ॥८७॥
હે ચંદ્રપ્રભાચાર્ય! તારાવડે કરીને ઉપધાનનો અભાવ જે પ્રરૂપાય છે તે સિદ્ધાંતને વિષે પ્રતિષેધની પ્રાપ્તિ હોવાથી? અથવા તો સિદ્ધાંતમાં ઉપધાનની ઉક્તિનો અભાવ હોવાથી? આ બે વિકલ્પો પૂછવા. ‘તેમાનો જે પહેલો વિકલ્પ છે તે વિકલ્પ' અસિદ્ધિરૂપી રાક્ષસીથી પ્રસાઈ ગયેલો છે. તે માટેનો પ્રયોગ આ પ્રમાણે છે. ‘‘ઉપધાનનું વહન કરવું શ્રાવકોને ઉચિત નથી. કારણકે આગમને વિષે તેનો પ્રતિષેધ કરેલો હોવાથી. જેમ આલોચનામાં પ્રાયશ્ચિત્તમાં છમાસી તપથી અધિક તપનો નિષેધ કરેલ છે.''
હવે અહિંયા પ્રવચનનું પ્રતિષેધપણું જે જણાવ્યું તે અસિદ્ધ છે. કારણકે કોઈપણ આગમને વિષે નિષેધની પ્રાપ્તિ થતી નથી. હવે ‘સિદ્ધાતમાં કહેલાનો અભાવ' એ રૂપ બીજો વિકલ્પ, તે બીજો વિકલ્પ પણ બે લક્ષણવાળો છે. જે વિકલ્પો કહેવાશે તે બે પ્રકારના છે. । ગાથાર્થ-૮૭ |
બીજા વિકલ્પનું કૈવિધ્યપણું કેવી રીતે તે જણાવે છે.
नापि नत्थि किं वा, करिजमाणो विही न सिद्धते । पढ़मुव्व होइ पढमो, जं उवहाणंति समवा ॥ ८८ ॥
હવે બીજા વિકલ્પમાં બે વિકલ્પો છે કે ૧-સિદ્ધાંતને વિષે શું ઉપધાનનું નામ પણ નથી? અથવા તો ૨-કરાતી વિધિ નથી? હવે પહેલો જે વિકલ્પ છે તે પૂર્વે કહેલાં વિકલ્પની જેમ અસિદ્ધિ રાક્ષસીથી ગ્રસ્ત છે. કારણકે સમવાયાંગ નામના આગમ ગ્રંથને વિષે ઉપધાનનું નામ છે. સમવાયાંગસૂત્રમાં—ઉપાસ કદશાંગના સ્વરૂપની પ્રરૂપણાના અધિકારની અંદર શ્રાવકોને ઉપધાન સાક્ષાત્ કહેલાં છે. તે આ પ્રમાણે– उवासगाणं च सीलव्वयवेरमणगुणपञ्च्चक्खाणपोसहोववासपडिवचणयाओ सुअपरिग्गहो तवोवहाणाई पडिमाओ
સમવાયાંગસૂત્ર પાનું-૩૭-કુલ પાના ૫૦ (૧૧-૧૪૨) આ સૂત્રની વૃત્તિનો એક ભાગ આ પ્રમાણે છે. શ્રુતપબ્રિજ્ઞાસ્તવવધાનાનિ–પ્રતીતાનિ–શ્રુતપરિગ્રહ તપ ઉપધાન આદિ જે પ્રતીત છે તે. ઉપલક્ષણથી વ્યવહારવૃત્તિને વિષે પણ આ પ્રમાણે કહેલું છે.
શ્રુતગ્રહણને ઇચ્છતા આત્માએ ઉપધાન તપ કરવો.' તેવી જ રીતે ઉત્તરાધ્યયનના ૧૧અધ્યયનમાં (૭–૩૪૦)
से गुरुकुले નિશ્ર્ચ, जोगव पिअंकरे पिअंवाई, से सिक्खं
उवहाणवं । लडुमरिहति ॥
