________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ 'कालजइच्छविदोसो, समयविरुद्धं च वयणमित्तं च । અત્યાવત્તીવોસો, નેગો ગસનાસવોસો અપા उवमारूवगदोसो निद्देसपयत्थऽसंधिदोसो अ । एए अत्तदोसा, बत्तीसं हुंति नायव्वा ॥ ४ ॥ અલિક-જુદું, ઉપઘાતજનક, નિરર્થક-અવ્યક્તછલવાળું-દુઃખે કરીને સમજાય તેવું-નિસ્સારઅધિક-ન્યૂન-પુનરુક્ત-વાહ્ય-અયુક્ત-ક્રમભિન્ન-વચનભિન્ન-વિભક્તિભિન્ન - લિંગભિન્ન-અનભિહિતઅપદ-સ્વભાવહીન-વ્યવહિત=આંતરાવાળું – કાલવ્યતિરિક્ત દોષવાલું-યથેચ્છ-સમયવિરુદ્ધ-વચનમાત્રઅવિદ્વેષ-અર્થપત્તિદોષવાલું-અસમાસદોષવાનું-ઉપમારુપકદોષવાળું-નિર્દેશ-પદાર્થરહિતનું અસંધિ દોષ આ પ્રમાણે સૂત્રના ૩૨ દોષો જાણવા.
( ३-८८१-२-३-४)
અનુયોગદ્વારવૃત્તિ (૩-૮૮૧-૮૮૨-૮૮૩-૮૮૪) તેવી રીતે બૃહત્કલ્પભાષ્ય પીઠિકાની અંદર આઠ ગુણ કહ્યાં છે તે આ પ્રમાણે
निद्दोसं सारवंतं च, हेउजुत्तमलंकिअं । વળીગં સોવયાર હૈં, મિત્રં મહુમેવ ચા
કલ્પભાષ્યની પીઠિકામાં કહેલ છે કે
✩
પ્ર. ૫. ૨૫
૧૯૩
‘નિર્દોષ સારયુક્ત, હેતુયુક્ત, અલંકૃત, ઉપનીત, સોપચાર, મિત, અને મધુર આવા પ્રકારના સૂત્રના લક્ષણથી યુક્ત એવું' જે સૂત્ર, અનેક શબ્દોવડે કરીને એક અર્થ વાચ્યમાં સંભવતાં નથી. બલ્કે અલ્પ અર્થ અને મહાવિસ્તારાર્થ એવા લક્ષણવાળા સૂત્રથી વિપરીતપણું હોવાથી. તેથી કરીને અમાવસ્યા અને પૂર્ણિમા શબ્દ વડે કરીને પાક્ષિકનું વાચ્યપણું જણાવવું. તેની અપેક્ષાએ તો એક જ પાક્ષિક શબ્દ વડે કરીને પાક્ષિક જણાવવું વધારે યુક્ત છે. આનો ભાવ એ છે કે પૂર્ણિમા અને અમાવાસ્યા બન્ને જો પાક્ષિક તિથિ થતી હોય તો સૂત્રકાર અથવા ગણધર, બધે સ્થળે કહો કે ન કહો; પરંતુ કોઈક ઠેકાણે પાક્ષિક શબ્દનો પ્રયોગ, પૂર્ણિમા અમાવાસ્યા માટે કર્યો હોત. અને તેવી જ રીતે કરીને આ લેપ શ્રાવકના અધિકારમાં ચવસમુદ્દિપુગિમાસિનીસુ ના સ્થાને ચસક્રમિવિવસ્તુ ઇત્યાદિ કહ્યું હોત. એવું તો કોઈપણ ઠેકાણે કીધું નથી. અને એથી કરીને પૂર્ણિમા અમાવાસ્યા એ બંને પાક્ષિક નથી. હવે અહિં પ્રશ્ન કરે છે કે જેમ અહિંયા પક્ષ શબ્દ નથી કીધો તો જ્યાં ચૌદશ શબ્દ છે ત્યાં પાક્ષિક એમ કેમ નથી કીધું? એમ જો પ્રશ્ન કરતો હોય તો કહીએ છીએ કે પાક્ષિક અને ચતુર્દશી આ બંને શબ્દ, એક બીજાના પર્યાય વાચક રૂપે હોવાથી. એકજ સ્વરૂપવાળા હોવાથી. અને એથી કરીને બન્ને એક શબ્દનો એટલેકે-ચતુર્દશી અથવા પાક્ષિક એવા શબ્દના વાચ્યવડે કરીને આપત્તિનો સંભવ નથી. ।। ગાથાર્થ-૭૪ ||
હવે પ્રાયેઃ કરીને સુખે અવબોધ થાય તેવી યુક્તિ જણાવે છે.
