Page Text
________________
- શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
# ૧૭૭ કલ્પ છે(૨), હવે ઉત્સર્ગ અને અપવાદ નો વપ નિચાi સાધુ-સાધ્વીઓને રાત્રે અથવા વિકાસ ટાઈમે શવ્યા અથવા સંસ્કારક ગ્રહણ કરવું કલ્પતું નથી. પરંતુ પૂર્વે પ્રતિલિખિત કરેલા એવા શય્યા સંસ્તારકને મૂકીને= છોડીને (૩), અપવાદ-ઉત્સર્ગ પૂરૂ સાધુ અથવા સાધ્વીઓને પાકાં, અને ભેદાયેલાં એવાં તાડના ફળ ગ્રહણ કરવા કલ્પે છે. તે પણ વિધિથી ભેદાયેલાં. નહિ કે અવિધિએ કરીને ભેદાયેલાં. આ અપવાદવડે ગ્રહણ કરેલાં પાંદડાં (ફળ)માં અવિધિથી ભિન્ન થયેલાં પાંદડાં (ફળ)નો પ્રતિષેધ કર્યો. તે ઉત્સર્ગ જાણવો જ. (૪)
હવે ઉત્સર્ગમાં ઉત્સર્ગ ને મસળં વાવ જે સાધુ અથવા સાધ્વી અસણં-અશન, પાણું-પાન, ખાદિમ કે સ્વાદિમ. પહેલી પોરિસીએ ગ્રહણ કરીને છેલ્લી પોરિસી સુધી લઈ જાય છે. અથવા તો લઈ જતાં અનુમોદે છે. તેને આશ્રીને લઈ જવાતાંને પણ જે ખાય છે. અથવા ખાતાને અનુમોદે છે. (૫) અપવાદનો અપવાદ. જે કાર્યોનો અપવાદ, સૂત્રમાં ગૂંથેલો હોય તે જ સૂત્રોને વિષે અર્થથી ફરી પણ અનુજ્ઞાની પ્રવૃત્તિ થાય તે અપવાદ-અપવાદિકસૂત્ર. કારણકે જે નિષેધ કરાયેલાની બીજી વખત અનુજ્ઞા આપી તે સૂત્રાર્થને અનુબદ્ધ જાણવી.' '
(એ પ્રમાણે નિશીથ ચૂર્ણિના ૧૬માં ઉદ્દેશાની અંદૃર ૬-પ્રકારની સૂત્ર રચના જણાવેલ છે.) આ છ પ્રકારની સૂત્ર રચના તિલકાચાર્યના મતે વ્યર્થ જ થાય છે. તેથી કરીને કોઈક ઠેકાણે કેવલ ઉત્સર્ગસૂત્ર કે કેવલ અપવાદસૂત્ર જોઈને જ પ્રવર્તવું કે તેથી પાછું ફરવું નહિં; પરંતુ ઉત્સર્ગ અને અપવાદ બન્નેથી ઘડાયેલું અને તેના અર્થને બરાબર જોઈને અને જાણીને જ પ્રવર્તવું કે નિવર્તવું. આગમમાં કહ્યું છે કે'सुत्तस्स मग्गेण चरिज भिक्खू, सुत्तस्स अत्थो जइ आणवेइत्ति" (५१०) दशवैकालिक
સૂત્રના માર્ગે ભિક્ષુકોએ ચાલવું. પણ સૂત્રનો અર્થ જે પ્રમાણે આજ્ઞા આપતો હોય તેમ.” આ સૂત્રની વૃત્તિમાં જણાવ્યું છે કે-વધારે કહેવાથી શું? બધે જ સ્થાને સૂત્રના માર્ગે જ સાધુઓએ ચાલવું એટલે આગમના ઉપદેશ પ્રમાણે વર્તવું. તેમાં પણ જે પ્રમાણે સૂત્રમાં કહેલું હોય. પણ એને ઓઘથી ગ્રહણ કરીને ચાલવાનું નથી. પરંતુ સૂત્રનો અર્થ કે-જે પૂર્વાપર અવિરોધી હોય, આગમોક્ત યુક્તિથી ગ્રાહિત ઉત્સર્ગ અને અપવાદથી ગર્ભિત એવો જે પરમાર્થિક અર્થ તે જેમ આજ્ઞા કરતો હોય તે પ્રમાણે પ્રવર્તવું. એ સિવાયની રીતે નહિ. દશવૈ. વૃત્તિ તથા તેવી જ રીતે
. जं सुअमहिज्जइ बहुं सुत्तत्थं च निउणं न याणेइ।
कप्पववहारंमी न सो पमाणं सुअहराणं ॥१॥ વ્યવહારવૃત્તિમાં કહ્યું છે કે- “જે ઘણું શ્રુતને ભણે પણ સૂત્રના નિપુણ અર્થને ન જાણે તેવો આત્મા કલ્પને વિષે તથા વ્યવહારકલ્પમાં (અથવા વ્યવહારમાં અને સાધ્વાચારમાં) કૃતધરોને પ્રમાણ નથી.' બીજે કોઈ ઠેકાણે અપવાદ હોય; પરંતુ આ જે ચિત્વારિ પદો છે તેમાં અપવાદ ન હોય” તેવી શંકા ન કરવી. કારણ કે ઉત્સર્ગમાત્રને વિષે પણ અપવાદનું સાપેક્ષપણું હોવાથી. આગમમાં કહ્યું
પ્ર. ૫. ૨૩
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |