________________
૧૭૬ -
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
હવે એ ગાથાત્રિકને આશ્રીને પણ તિલકાચાર્ય કેવા પ્રકારનો છે? તે જણાવે છે.
दोहगतिगपरमत्थं, न मुणइ कह मुणउ गणहराण वयं ।
रयणायरंगमियरं,
उस्सग्गववायरयणाए ॥६२॥
આ દોધક ગાથાત્રિકનો ૫રમાર્થ, તિલકાચાર્ય જાણતો નથી. તે આ પ્રમાણે-‘‘પ્રતિષ્ઠા કરનાર ‘પહેલું કર્યું છે સ્નાન જેણે, ચંદનાદિ વિલેપન વડે કરીને સુગંધિત કરેલો છે દેહ જેણે' ઇત્યાદિ વિશેષણયુક્ત શ્રાવક જ સંભવે છે, નહિં કે આચાર્ય આદિ. કારણ કે—આચાર્ય આદિને સ્નાનનો નિષેધ હોવાથી. આગમમાં કહ્યું છે કે વયછક્ક કાયછધ્યું. ઇત્યાદિ સિદ્ધાન્તને બાધક આપત્તિ વડે કરીને સાધુ પ્રતિષ્ઠા કરનાર નથી. પરંતુ શ્રાવક જ પ્રતિષ્ઠા કરનાર છે.'' એ પ્રમાણે તિલકાચાર્યની કુવિકલ્પના છે અને તે કુવિકલ્પનાનો આ પ્રમાણે તિરસ્કાર કરવો કે–હે તિલકાચાર્ય! સામાન્ય વિધિ વડે કરીને વિશેષ વિધિને બાધક બનવું અશક્ય હોવાથી અર્થાત્ સામાન્યવિધિ, વિશેષવિધિને બાધક થઈ શકતો ન હોવાથી બાધકતાની ગંધનો પણ અભાવ છે. અને તે કારણથી તારામાં જ સમ્યક્ પરિજ્ઞાનનો અભાવ છે. અને તે આ પ્રમાણે.-જોકે ત્રિવિધ ત્રિવિધે બ્રહ્મવ્રતને ધારણ કરનારા એવા મહાવ્રતીઓને શુચીપણું સ્વભાવસિદ્ધ હોય જ છે. તો પણ પ્રતિષ્ઠા આદિ કારણ વિશેષને આશ્રીને તેટલા માત્રના કાર્યને ઉપયોગી એવું હાથ પગ ધોવા આદિરૂપ લોક પ્રસિદ્ધ એવું જે શુચિપણું=સ્નાન છે તે આપવાદિક છે. અને તે આપવાદિક શુચિપણું, જે સામાન્ય સાધુ આચાર વિધિ છે તેને બાધક થવાને શક્તિમાન બનતું નથી. પરંતુ વિશેષ વિધિવડેકરીને સામાન્યવિધિ બાધક છે. ‘ઉત્સર્જાતુ અપવાનો વહીયાનૢ એટલે કે–ઉત્સર્ગ કરતાં અપવાદમાર્ગ બળવાન છે', એ પ્રમાણેનો ન્યાયમાર્ગ હોવાથી. અને કાર્ય વિશેષમાં વિશેષ કારણની બધે ઠેકાણે પ્રાપ્તિ હોવાથી ‘આ વાત અયુક્ત છે' એમ ન માનવું. અને એથીજ કરીને નિશીથચૂર્ણિના ૧૬માં ઉદ્દેશામાં ૬ પ્રકારની સૂત્રરચના જણાવેલ છે. જે આ
પ્રમાણે—
૧ કોઈક ઠેકાણે એકલું ઉત્સર્ગસૂત્ર જણાવેલ હોય છે.
૨ કોઈક ઠેકાણે એકલું અપવાદ સૂત્ર જણાવેલ હોય છે.
૩ કોઈક ઠેકાણે, ઉત્સર્ગ અને અપવાદ સૂત્ર જણાવેલ હોય છે. ૪ કોઈક ઠેકાણે અપવાદ અને ઉત્સર્ગ સૂત્ર જણાવેલ હોય છે.
૫ કોઈક ઠેકાણે ઉત્સર્ગ-ઉત્સર્ગ સૂત્ર જણાવેલ હોય છે.
૬ કોઈક ઠેકાણે અપવાદ-અપવાદ સૂત્ર જણાવેલ હોય છે.
તેમાં આ ઉત્સર્ગ સૂત્ર છે કે ગોયલ॰ ગોચરીએ ગયેલો મુનિ, કોઈપણ ઠેકાણે ન બેસે. અને કોઈ ઠેકાણે બેસીને પ્રબંધથી-વિસ્તારીને કથા કહે નહિં. તે સંયત. (૧), આ અપવાદ ‘મ્બરૂ નિસ્યંયાળ સાધુ અથવા સાધ્વીઓને આમતાલ પ્રલંબેલીલા ભેદાએલા તાડના પ્રલંબ (ફળ) પાન ગ્રહણ કરવા
