Page Text
________________
तदा
૧૭ર છે :
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ લટકાવવાના ન્યાયની ઉત્પત્તિ થતી હોવાથી. કોઈક કોઈક શબ્દનો કોઈક તેવો પર્યાય જોઈને બધે ઠેકાણે પણ તેવી રીતે પર્યાય કરવા જવામાં તો ઘોતાનું વિશ્વ આખા જગતને પ્રકાશિત કરતો એવો પતંગ-સૂર્ય, કોના આનંદના કારણને થતો નથી? તેવી રીતે પ્રવીપાવી પતંગો નાશમાતઃ દીવાના રૂપ તેજને જોઈને પતંગ પંતગીયું નાશ પામ્યું આ બન્ને વાકયમાં રહેલાં “પતંગ” શબ્દથી જો “સૂર્ય” જ અર્થ કરવામાં આવે તો શું દિવાને પામીને સૂર્ય નાશ પામી ગયો? અર્થાત એક ઠેકાણે પતંગનો સૂર્ય અર્થ કરવો અને એક ઠેકાણે પતંગીયું અર્થ કરવો જોઈએ. તેથી કરીને કોઈ કોઈ ઠેકાણે કવિએ પ્રયોગ કરેલા પતંગ આદિ શબ્દોનો સૂર્ય આદિના પર્યાયને જોઈને બધે ઠેકાણે પણ તે જ પ્રમાણે પર્યાય કરવાના અભાવથી જેમ “સ્થાપના' શબ્દ વડે કરીને બધે ઠેકાણે પ્રતિષ્ઠા' એવો અર્થ કરવો એ યુક્ત નથી. પ્રયોગના અનુસારે પતંગ આદિ શબ્દોની જેમ બીજા પણ શબ્દોની અનેકાર્થતા ભાવવી. નહિ તો (વિમલનાથચરિત્રમાં).
નરીખવાળ, પરિતારિત્તિદાતા युगादिदेव प्रतिमा, प्रकटाऽभूत् प्रभावयुक्॥१॥ तां प्रेक्ष्य हर्षयुक्तोऽसौं, स्नपयामास वारिणा।
पीटं कृत्वा मृदोत्तुङ्गा, स्थापयामास तत्र ताम् ॥२॥ આ શ્લોકમાં જે સ્થાપવામાન શબ્દ છે. તેનાથી સ્થાપન કરી એવો અર્થ કરવો, નહિ કે પ્રતિષ્ઠા કરી એવો અર્થ કરવો : આ શ્લોકમાંના “સ્થાપયમાસ” એ પદનો તિલકાચાર્યના અભિપ્રાય વડે કરીને તો “પ્રતિષ્ઠા કરી” અને એ વાત પ્રત્યક્ષ વિરોધવાલી છે. માટે તિલકાચાર્ય! તારી આ પક્કડ છોડીને વિચાર કર. તિલકાચા બતાવેલા ઉપમિતિમાંના રત્નતૂવિદ્યાથઃ અતિ ઇત્યાદિ યાવત્ યાવત્ વિદ્યાઘરામાં અવતારપાર્થ ઇત્યાદિ તેમજ ઠાણા વિવરણમાં “ફર વિંતિએ પાઠમાં સંથાપિતા પદનો અર્થ “સ્થાપના કરી એ લેવાનો છે, નહિ કે- ‘પ્રતિષ્ઠા.” તેવી રીતે હરિવંશગ્રંથ આદિમાં જે સંમતિઓ બતાવેલી છે. એ બધામાં કોઈ પણ ઠેકાણે વિવાદપદને પામી પ્રતિષ્ઠાનો સૂચક અથવા અભિમંત્રિત વાસક્ષેપપૂર્વકના મંત્રજાસાદિપૂર્વકની પ્રતિષ્ઠા એમ કોઈપણ ઠેકાણે દેખાય છે? કે નહિ? જો પહેલો વિકલ્પ કહેતો હોય તો પ્રત્યક્ષ બાધક છે. અને બીજા વિકલ્પમાં તો તે પ્રતિષ્ઠા (શબ્દ) દેખાતો જ નથી. કારણ કે મંત્રજાસપૂર્વકની પ્રતિષ્ઠા એ શબ્દને બતાવનારા કોઈપણ ચિહનનો અભાવ છે. જો આમાંનુ કાંઈ જ નથી તો અકાંડે કોળાની જેમ એ સંમતિવાળા બતાવતા પાઠોમાં પ્રતિષ્ઠા કરાવનારો શ્રાવક' કયાંથી પેસી ગયો? અને એ રીતે જો શ્રાવક, પ્રતિષ્ઠા કરાવનારો પેસી શકતો હોય તો “ખોદ્યા વગરના તળાવમાં મગરમચ્છ પેઠો.” એ પ્રમાણેની જે લોકોક્તિ છે. તે લોકોક્તિને તેણે-તિલકાચાર્યે સાચી કરી બતાવી.
અમારાવડે તો મુળવષ્ય પુખ રિમર્દ ઇત્યાદિ પૂર્વે કહેલી ચૌદ ગાથાની અંદર સંમતિ તરીકે બતાવેલી બધી વાતોમાં કપિલ કેવલી વડે કરીને તેમજ શ્રીનાભસૂરિ આદિ દ્વારાએ કરીને અભિમંત્રિત વાસક્ષેપ કરવા આદિ પૂર્વકની પ્રતિષ્ઠા સૂચવનારું વાક્ય વિદ્યમાન જ છે. અને તેથી કરીને તિલકાચાર્યે
| SR No. | 022027 |
| Book Title | Kupaksha Kaushik Sahasra Kiran Aparnam Pravachan Pariksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmsagar, Narendrasagarsuri, Munindrasagar, Mahabhadrasagar |
| Publisher | Shasankantakoddharsuri Jain Gyanmandir |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |