________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ તે વિધિવાદમાં-ઉત્સર્ગમાર્ગમાં વિચારની ક્ષમતાવાળો નથી (અવકાશ નથી)
જેવી રીતે અવિરતિ એવા દેવતાઓએ આપેલું સાધુલિંગ, એ સાધુલિંગને ધારણ કરનાર કોઈ સાધુ ત્રણ લોકને વિષે પણ આરાધનીય બની જાય છે. તેવી રીતે બારવ્રતધારી શ્રાવકે આપેલા સાધુલિંગને ધારણ કરનારો સાધુ ત્રણ લોકને વિષે આરાધ્ય બનતો નથી. પૂજય બનતો નથી
તેવા પ્રકારનો અનાદિ સિદ્ધ જગત સ્વભાવ હોવાથી. આ ગાથાની અંદર “જગત સાક્ષીએ” એ પદ કહ્યું છે એનાથી તે ધ્વનિત કરવા માંગીએ છીએ કે “પ્રતિષ્ઠા કૃત્ય ખાનગી નહિ કરવાનું પણ રાજા અમાત્ય આદિ મહર્ધિક સમુદાય સમક્ષ કરવું.' કારણ કે સમસ્ત જનસાક્ષીએ કરેલ પ્રતિષ્ઠા કૃત્ય સમસ્ત એવા લોકને પણ આરાધ્ય તરીકે સંમત થાય છે. તેમાં પણ સાધુ ભગવંતે કરેલું પ્રતિષ્ઠાકાર્ય નિર્વિવાદે જ સમસ્ત લોકને માન્ય થાય. કારણકે સાધુ સર્વજનને માન્ય છે || ગાથાર્થ-૪ર |
હવે સપ્રતિપતિ એવું તિલકાચાર્યએ ઉભું કરેલું અનુમાન કેવા પ્રકારનું થયું? તે કહે છે. पडिवक्खऽणुमाणसरप्पहओ तुह हेउ सउणि गयपक्खो। सिद्धत पक्खजुत्तो, हेउसरो जयउ अम्हाणं ॥४३॥
પ્રતિપક્ષ અનુમાન એટલે પારકાએ ઉભવાવેલ અનુમાન પૂર્વકના સાધ્યથી વિપરીત એવા વિપરીત સાધક અનુમાન રૂપી બાણથી હણાયેલું છે. તે તિલકાચાર્ય! તારો “સાવદ્યપણું હોવાથી.” એ હેતુરૂપી જે પક્ષી તે પક્ષી કેવું? (જની પાંખો તૂટી ગઈ છે તેવું) એટલે પાંખ તૂટેલા પક્ષી જેવો તારો હેતુ થઈ ગયો છે. જેવી રીતે બીજું કોઈ પંખીડું શીકારી આદિના બાણથી હણાયેલ છતે પાંખરહિતનું થયેલું તે પંખી ઉડવાને અસમર્થ થાય છે અથવા તો પ્રાણરહિત થાય છે. તેવી રીતે તારું અનુમાનરૂપી પંખી તીર્થ પ્રેરિત અનુમાન બાણથી હણાયેલું જાણવું.
જ્યારે આમ જ છે તો અમારું ગૈલોકયપૂજા કારણપણું હોવાથી એ રૂપી હેતુસ્વરૂપ બાણ ચિરકાલ જય પામો. અમારું બાણ કેવું છે? સિદ્ધાંતપક્ષથી યુક્ત એટલેકે અનેક પ્રતિષ્ઠાકલ્પ આદિ સ્વરૂપ વચનનું અનુયાયી અનુસરનારું છે. જેમ લૌકિક બાણ પરિકર્મ વડે કરીને જેના છેડાઓ સંસ્કારિત કરાયેલા છે તેવા જેના પાંખીયા છે તેવું. તેવી રીતે અમારું બાણ પણ અનેક પ્રતિષ્ઠાકલ્પોથી પરિકર્મિ કરેલું છે. પાંખીયા વગરનું બાણ ગતિ કરવા સમર્થ નથી. અને એથી કરીને તારા અનુમાનરૂપી પક્ષીને હણનારું એવો સિદ્ધાંતાક્ષરૂપ પાંખીયાથી યુક્ત એવું અમારું બાણ જય પામો. | ગાથા-૪૩ ||
એ પ્રમાણે ચંદ્રપ્રભાચાર્ય અને તિલકાચાર્ય વિરચિત એવા હેત્વાભાસથી રસાયેલા અનુમાનો શ્રાવકની પ્રતિષ્ઠા સ્થાપન કરવા માટે સમર્થ થતાં નથી. એ જણાવ્યા બાદ સાધુ પ્રતિષ્ઠા વ્યવસ્થાપન કરવા માટે અનુમાનો અને આગમ સંમતિઓ બતાવી. હવે કાલના પ્રભાવથી કેટલાકોનું મતિમંદપણું હોવાથી તિલકાચાર્યે કરેલા પ્રતિષ્ઠાકલ્પને જોઈને શંકા ઉત્પન્ન થાય છે. તે દૂર કરવાને માટે ગાથા કહે છે.
