________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
# ૧૪૭ આરંભ કલુષિતપણાવડે કરીને શ્રાવકધર્મનું દ્રવ્યસ્તવપણું જ થશે.” તેવી શંકા ન કરવી. કારણ કે દ્રવ્યસ્તવ અને ભાવસ્તવ અન્યોન્ય સંકળાયેલા છે એવું અમે આગળ કહેલું છે.
બીજી વાત-સામાયિક આદિને વિષે ક્રિયાને આશ્રીને સાધુનું અનુકરણ માત્ર વડે કરીને વ્યવહાર વિષયવાળો ભાવસ્તવ છે. સર્વ વિરતિવાળાઓના ઉપષ્ટભક-આધારપણા વડે કરીને કરાવવું અને
અનુમોદનારૂપ-ભાવસ્તવ શ્રાવકોમાં અલ્પ છે અને ઘણાંપણાની વાત આદિ ગાથાવડે કરીને હાથીના દિષ્ટાંત આપવા પૂર્વક અમે આગળ કહેશું. || ગાથાર્થ-૨૦ ||
હવે શ્રાવકોને દ્રવ્યસ્તવ જ (મુખ્યતાએ) છે. એવા વ્યવહારમાં બીજી ઉક્તિ બતાવે છે. दव्वथओ खलु राया, तयणुचरो सावयाण भावथओ।
समणाणं विवरीआ, पहाण भावेण ववहारो॥२१॥
નિશ્ચય કરીને શ્રાવકોને દ્રવ્યસ્તવ એ રાજા સમાન છે. અને ભાવસ્તવ એ તેના સેવક-નોકર સમાન છે. જયારે સાધુઓને ભાવસ્તવ એ રાજા સમાન છે. અને દ્રવ્યસ્તવ નોકર-સેવક સમાન છે. એ પ્રમાણે પ્રધાનભાવને આશ્રીને વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ હોવાથી શ્રાવકધર્મ દ્રવ્યસ્તવ જ છે. અને સાધુધર્મ ભાવસ્તવ જ છે. એ પ્રમાણે જે વ્યવહાર દેખાય છે. તે દોષનું કારણ નથી.
લોકમાં પણ કહેવાય છે કે (સાથે નોકર-ચાકરો આદિ હોય તો પણ) રાજા જાય છે. એ પ્રમાણેનો વ્યવહાર લોકમાં પ્રગટ જ છે. // ગાથાર્થ-૨૧ ||
હવે શ્રાવકમાર્ગમાં ઘણો દ્રવ્યસ્તવ અને અલ્પ ભાવસ્તવ એ બતાવવાને માટે દષ્ટાંત સહિત ગાથા કહે છે.
नियदव्वथया अप्पो, सहावसिद्धो सरूवबहुकंतो।
रययामयगयकंचणनयणं व गिहीण भावथओ॥२२॥ શ્રાવકોને પોતાના દ્રવ્યસ્તવથી ભાવસ્તવ સ્વભાવ સિદ્ધ અલ્પ હોય છે. શ્રાવક ધર્મનો તેવો સ્વભાવ જ છે. નહિ કે ઔપાધિક છે. એટલે સહજ છે.
શ્રાવકધર્મમાં એ ભાવસ્તવ અલ્પ છે. તે કેવા પ્રકારનો છે તે જણાવે છે સ્વરૂપવહુન્તઃ એટલે વસ્તુસ્વભાવવડે કરીને અતિશય મનોહર એટલે દ્રવ્યસ્તવની અપેક્ષાએ કરીને અતિ સુંદર હોય છે. હવે દ્રવ્યસ્તવ અને ભાવતવનું અલ્પત્વ અને બહુત્વ જણાવવાને માટે કહે છે. રામ-રૂપાનો બનાવેલો જે હાથી, તેની સોનામય બનાવેલી આંખો તેની જેમ : રૂપામય બનાવેલા હાથી સરખો શ્રાવકોનો દ્રવ્યસ્તવ છે. અને સુવર્ણના બનાવેલા-લોચન = નયન સરખો શ્રાવકોનો ભાવસ્તવ છે. સુવર્ણના લોચન સરીખો જે ભાવસ્તવ છે તે પણ સંપૂર્ણ સુવર્ણનો, નહિં, ખાલી સોનાનો ગિલેટ ચઢાવેલો હોવાથી સોનાના ભાસ કરાવતો એવો શ્રાવકોનો ભાવસ્તવ છે. એટલે તે સોનાનો ભાસ કરાવનારો જાણવો.
