________________
[ ૧૬ ] (૧૦) નવા આચાર્ય સ્થાપવાની પૂ.આ.શ્રી વિજયસેન સૂરિજી મહારાજે કરેલ ભલામણ વગેરે વાતો અંગેના સત્તરમી સદીના જુઠાણાંઓની પણ સમીક્ષા આ અનુપૂર્તિમાં કરાશે.
* સત્તરમી સદીનાં જુઠાણાંઓનો ઘટસ્ફોટ
તે વખતના ઈતિહાસકારોના કથનાનુસાર સં. ૧૯૧૯માં પૂ. ગચ્છાધિપતિ આ.શ્રી વિજયદાનસૂરિજી મહારાજે જે પગલું ભર્યું હતું તેની ચર્ચા કે તે સંબંધની વાતનો ત્યારપછી વિજયપક્ષ કે સાગરપક્ષના ૧૬૭૩ સુધીના ઈતિહાસ સુધીમાં અક્ષર સુદ્ધાં કોઈએ પણ ઉલ્લેખ કરેલો હોય તેવું જણાતું નથી. છતાં આશ્ચર્યની વાત છે કે—એ વાત પછી ૫૧ વર્ષના વહાણાં વીત્યા બાદ તે તર્કટી વાતને સમાજમાં પ્રચલિત કરવા માટે અને મહો. શ્રી ધર્મસાગરજી ગણિને હલકા ચીતરવા માટે પૂ.આ.શ્રી હીરસૂરિજી મ.ના શિષ્ય પૂ. ઉપાધ્યાય શ્રી સુમતિ વિ.મ.ના શિષ્ય કવિ સિંહવિજયજીએ સં. ૧૬૭૪ના દીપાવલીના દિવસે બનાવેલી ‘સાગરબાવની' માં નીચે મુજબ ઓપ આપીને ઝલકાવી ! જે આ પ્રમાણે હતી.
‘પહિલું ધરમ ચિઉં ધર્મસાગર, ગ્રંથ કરિઉં એક મોટો; ચુરાસી ગચ્છ તેહમાં નીંઘા, તત્ત્વતરંગિણી ખોટો ॥૨૨॥ ગલા વણાયગ આદિ શ્રાવક, સબલ સખાયત કીધા; શ્રી વિજયદાન સૂરિસંઘાતિ, ફિરી ફિરી ઝઘડા કીધા ॥૨૩॥ સુણયો શરઈ ન પોતઈ, સાગર રંકતણી પરિ રોળ્યા; કુમતિકુદ્દાલ ને તત્ત્વતરંગિણી, સંધિ પાણીમાંહિ બોલ્યા ।।૨૪।।'' આમ લખી સ્પષ્ટ કૃષાભાષી તે સિંહવિજયજી કવિની વાતને ૫૫–૫૫ વર્ષ સુધીના ગાળામાં પ્રતિસ્પર્ધી ઉપાધ્યાયવર્ગમાંની પણ એકાદ વ્યક્તિએ તેની નોંધ કેમ લીધી નહિ હોય? તે વિચારવા જેવી વાત છે.
કવિના આ લખાણ અંગે ઊભા થતાં અનેક પ્રશ્નો
૧–તત્ત્વતરંગિણીગ્રંથમાં તિથિવિચાર સિવાય કોઈ વાત નથી અને તે પણ ખરતર-તપાગચ્છને અંગેની જ છે. તેમાં એકપણ ગચ્છની નિંદા નથી તો પછી ‘ચુરાસી ગચ્છ તિહમાં નિંદ્યા' એ કવિની વાત સત્ય કેવી રીતે માનવી?
૨–કવિ ‘કુમતિકુદ્દાલ ને તત્ત્વતરંગિણી સંધિ પાણીમાંહે બોલ્યાં' એમ જે કહે છે તે અંગે જણાવવાનું કે-‘કુમતિકુદ્દાલ' નામનો ગ્રંથ, પૂ. મહો. શ્રીએ કે તેમના શિષ્યોએ તો બનાવેલ નથી જ, પણ તેમની પૂર્વવર્તિના કે સમવર્તીકાળમાં કોઈપણ સાગર મુનિએ તેવો ગ્રંથ બનાવ્યો જ નથી તો પછી ગચ્છનાયકે સંઘ પાસે પાણીમાં કેવી રીતે બોળાવ્યો?
૩–માની લઈએ કે-‘ઉત્સૂત્રકંદકુદ્દાલ' ગ્રંથને કવિ ‘કુમતિકુદ્દાલ’ ગ્રંથ તરીકે જણાવવા માંગે છે તો તે વાત, પણ ખોટી છે. કારણ કે ઉત્સૂત્રકંદકુદ્દાલ ગ્રંથ પૂ. મહોપાધ્યાય શ્રી ધર્મસાગરજી મ.નો કરેલો છે જ નહિ. એ ગ્રંથ તો વડીપોષાળના ૪૪ મા પટ્ટધર પૂ.આ.શ્રી ક્ષેમકીર્તિસૂરિજીના પ્રકાંડ પંડિત શ્રી નયપ્રભજીએ પ્રાયઃ વિક્રમ સં. ૧૩૩૫માં રચેલ છે. અર્થાત્ ૩૭૫ વર્ષ પુરાણા અને બીજાના બનાવેલા ગ્રંથને પાણીમાં બોળવાનો અધિકાર પૂ. ગચ્છનાયકને કે વીસલપુરના સંઘને આપ્યો કોણે?
