________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૧૪૧ વિ. સં. ૪૭૭ની સાલમાં બનાવેલ લઘુ શત્રુંજયમાહાત્મમાં કહેવું છે કે - “સર્વ તીર્થના પાણીવડે કરીને અને દેવતાઓ વડે લવાએલી સર્વ પ્રકારની ઔષધિઓ વડે કરીને રાજાએ શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી પ્રતિષ્ઠા કરાવી. અને સૂરિમંત્રથી અભિમંત્રિત કરવાપૂર્વક પવિત્ર એવા વાસચૂર્ણ અને ચોખાઓ આચાર્યમહારાજવડે કરીને ચૈત્યમાં રહેલાં બિંબો વિષે, ધજાદંડોને વિષે અને ધજાઓ પર નંખાયા.” તેવી રીતે તે જ શત્રુંજયમાહાત્યમાં અષ્ટાપદ ઉપરના સિંહનિષદ્યાપ્રાસાદની પ્રતિષ્ઠાના અધિકારમાં કહેલું છે કે “એ પ્રમાણે સિંહનિષદ્યા નામનો પ્રાસાદ ભરત મહારાજાએ બનાવીને અને પ્રતિષ્ઠા કરાવીને ત્યારબાદ જિનેશ્વર ભગવાનની પૂજા કરતા હતા... એ પ્રમાણે અનેક ચારિત્રોને વિષે ભરત મહારાજા આદિઓએ શ્રીનાભસૂરિ, શ્રી વિદ્યાસાગરસૂરિ આદિ દ્વારા પ્રતિષ્ઠા કરાવ્યાના દૃષ્ટાંતો દેખાય છે. પરંતુ કોઈપણ ઠેકાણે શ્રાવકોએ પ્રતિષ્ઠા કર્યાના દષ્ટાંતો નથી. તેમજ જૂની પ્રતિમાઓને વિષે “જગતસૂરિવડે કરીને મહાવીર પ્રભુનું બિંબ પ્રતિષ્ઠિત કરાયું.”
' એ પ્રમાણે સૂરિઓના અને બિબોના નામપરાવર્તનોપૂર્વક આચાર્ય મહારાજના જ નામ જણાય છે. પરંતુ કોઈપણ બિંબ ઉપર અમૂક શ્રાવકે પ્રતિષ્ઠા કરી તેવો ઉલ્લેખ હોતો નથી. એ પ્રમાણે પ્રાસાદની - પ્રશસ્તિ આદિમાં પણ જાણી લેવું.
આ પ્રમાણે વિધિવાદ તથા ચરિતાનુવાદથી પ્રતિષ્ઠા એ મુનિકાર્ય જ છે' એ સિદ્ધ થાય છે. પરંતુ પૂર્વે કોઈક સ્થળે શ્રાવકકૃત્યપણા વડે કહેવામાં આવેલ છે તેમાં અસંગતિ થાય છે એમ શંકા કરવી નહિ.
વસ્તુગતિવડે કરીને જે છેલ્લી ક્રિયા હોય તે જ ફળવાન કહેવાય એમ હોવાથી નેત્રોન્સીલન આદિ જે સૂરિકૃત્ય છે તે જ પ્રતિષ્ઠા કહેવાય અને તે ઉક્ત પ્રકારવડે કરીને સૂરિકૃત્યરૂપે જ આગમસિદ્ધ વાત છે. અને વસ્તુગતિએ કરીને તારા જ અભિપ્રાયડે-કરીને પ્રતિષ્ઠા, ભાવતવરૂપે સાધુકૃત્ય જ છે. એ નિર્વિવાદ સિદ્ધ થાય છે તે વાત અમારે પણ ઇષ્ટપત્તિરૂપે છે. || ગાથાર્થ-૧૪ |
હવે “દ્રવ્યસ્તવપણું હોવા વડે કરીને પ્રતિષ્ઠાનું કાર્ય સાધુને ઉચિત નથી' તે વચન કેવું છે? તે જણાવે છે.
दव्वत्थउ त्ति काउं पइट्ठकिचं न साहुणो सम्म।
अण्णाणमूलमूलं, वयणमिणं भणइ मूढमणो॥१५॥
દ્રવ્યસ્તવ' એ પ્રમાણે કરીને સાધુઓને પ્રતિષ્ઠા યુક્ત નથી એવું વચન, મૂઢમનવાલા ચંદ્રપ્રભાચાર્ય કહે છે. પરંતુ તે વચન કેવું છે? તો કહે છે કે-અજ્ઞાનમૂલભૂલ એટલે જ્ઞાનાવરણીય જે કર્મ તે અજ્ઞાનમૂલ અને તેનું પણ મૂલ જે મોહનીયકર્મ અને તે મોહનીયકર્મ પણ અભિનિવેશરૂપ હોવાથી મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મ જાણવું. સર્વ કર્મો, મોહનીયમૂલક હોવાથી અજ્ઞાનમૂલભૂલ કીધું. એટલે કે અભિનિવેશયુક્ત એવું મિથ્યાત્વમૂલક આ વચન છે. એ પ્રમાણે જાણવું. | ગાથાર્થ-૧૫ /
હવે આ પ્રમાણે બોલનારનું મૂઢપણું કેવી રીતે? તે કહે છે.
